Bắt cóc online và khoảng trống cha mẹ bỏ quên

Thời gian gần đây xuất hiện nhiều vụ việc “bắt cóc online”, chuyên gia nhìn nhận như thế nào về vấn đề này?

- Theo tôi, đây là hệ quả cực đoan nhưng không bất ngờ của một chuỗi đứt gãy: Từ sự xem nhẹ giáo dục cảm xúc trong nhà trường, sự lơ là trong trang bị kỹ năng sống và năng lực số cho thanh thiếu niên và đặc biệt là sự rạn nứt trong kết nối giữa các thành viên trong gia đình.

Thế giới online trở thành “khoảng trống” mà cha mẹ không thể lấp đầy, không phải vì công nghệ quá mạnh, mà bởi vì sợi dây kết nối trong nhiều gia đình đã quá yếu.

Vậy cha mẹ thường mắc sai lầm gì khi quản lý con tuổi vị thành niên?

- Tuổi vị thành niên là một giai đoạn đặc biệt, giống như vùng nước xoáy của phát triển tâm lý và bản sắc. Ở đó, một đứa trẻ không còn là em bé ngoan ngoãn đi sau cha mẹ, cũng chưa đủ chín chắn để tự đưa ra những quyết định hệ trọng.

Trong trải nghiệm làm việc của tôi với hàng trăm phụ huynh và học sinh, tôi thấy không ít cha mẹ lựa chọn những cách ứng xử cực đoan: Hoặc kiểm soát con quá chặt, hoặc rút lui hoàn toàn khỏi hành trình phát triển của con.

Việc kiểm soát thái quá, dù xuất phát từ lo lắng, lại thường tạo ra tác dụng ngược. Tương tự như vậy với việc áp đặt kỳ vọng thành tích lên vai con. Từ chọn trường, chọn nghề, đến cả cách sống. Nhiều em lớn lên với cảm giác "mình không bao giờ đủ tốt" trong mắt cha mẹ.

Ở thái cực ngược lại, tôi thấy một bộ phận không nhỏ các bậc phụ huynh vì quá bận rộn, mệt mỏi, hoặc đơn giản là tin rằng "con lớn rồi, tự lo được", nên đã lựa chọn buông tay.

Theo chuyên gia, vì sao nhiều em tìm đến thế giới online và các mối quan hệ ảo thay vì tâm sự với cha mẹ?

- Không thể hiểu thanh thiếu niên hôm nay nếu bỏ qua thực tế: Các em sinh ra và lớn lên trong thế giới số, với Facebook, TikTok, Instagram, Discord và các thuật toán phân phối cảm xúc.

Mạng xã hội, ở một khía cạnh nào đó, trở thành nơi mà các em được nhìn thấy, được phản hồi lập tức, được là phiên bản mà các em mong muốn.

Tại Việt Nam, báo cáo của UNICEF (Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc) năm 2022 chỉ ra, 82% trẻ từ 12 - 13 tuổi và 93% trẻ từ 14 - 15 tuổi dùng Internet hằng ngày. Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cũng cảnh báo thanh thiếu niên Việt Nam hiện dùng mạng xã hội trung bình 5 - 7 giờ mỗi ngày.

Những con số này không chỉ là thống kê công nghệ. Chúng phản ánh một sự thật đang diễn ra âm thầm nhưng vô cùng khắc nghiệt: Nhiều em đang tìm kiếm niềm vui và sự đồng cảm ở một thế giới khác ngoài gia đình!

Mối nguy từ những mối quan hệ ảo là rất lớn: Bắt nạt tinh thần, thao túng cảm xúc, rò rỉ thông tin cá nhân, thậm chí là bị lạm dụng, bắt cóc và nhiều hệ luỵ khác. Và đáng sợ hơn, người lớn thường chỉ phát hiện ra khi tình trạng đã rất nghiêm trọng!

Vậy làm sao để xây dựng mối quan hệ gần gũi, giúp con cởi mở chia sẻ nhiều hơn với cha mẹ?

- Tôi tin rằng, để con mở lòng, cha mẹ trước tiên phải học cách hiện diện. Không phải hiện diện kiểu hình thức, mà là có mặt bằng cảm xúc, sự chú tâm và tâm thế lắng nghe thật sự.
Cha mẹ cũng đừng ngại chia sẻ với con về chính tuổi trẻ của mình, những vấp ngã, những lúc không biết phải làm gì, những sai lầm đã trải qua. Trẻ cần biết rằng cha mẹ cũng từng yếu đuối, từng bất định.

Và quan trọng nhất là hãy lắng nghe mà không phán xét, không chen ngang, không vội kết luận.