Bảo vệ bảo vật quốc gia ở ngoài trời duy nhất ở Quảng Ninh

12 bảo vật quốc gia khác hiện đang được quản lý, phục vụ du khách tham quan, tìm hiểu tại Bảo tàng Quảng Ninh.

Tượng Phật Hoàng được an trí trong tầng khám của tòa tháp Huệ Quang (thường gọi là tháp Tổ), chùa Hoa Yên, thuộc di tích cấp quốc gia đặc biệt - Khu di tích, danh thắng Yên Tử, TP Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh.

Tháp Huệ Quang được vua Trần Anh Tông cho xây dựng nhằm tôn trí xá lị của Phật hoàng Trần Nhân Tông năm 1326. Ngôi tháp này từng bị sụp đổ, đến thời Lê Trung Hưng (Thế kỷ 17) được trùng tu xây dựng lại.

Tượng Phật hoàng Trần Nhân Tông cũng được tạo tác và an trí tại tháp từ đó cho đến nay. Mặc dù trải qua hơn 300 năm tồn tại, với nhiều biến cố thăng trầm của lịch sử, nhưng đến nay tượng vẫn được bảo quản tốt.

Tượng gồm hai phần: Bệ và thân tượng, cao tổng thể 83,8cm. Tượng được tạc ở tư thế thiền buông thư, kiểu ngồi bán kiết, bàn chân trái đặt lên đùi phải, lòng bàn chân ngửa lên.

Tượng được thể hiện với gương mặt thanh tú, tai to, trán rộng, cổ cao nhiều ngấn thân hình thanh thoát. Các nếp áo, quần chồng xếp mềm mại, uyển chuyển; họa tiết hoa văn trên vạt áo, gấu quần chi tiết và sắc nét. Trên tượng, ngoài các đường nét thể hiện đường nét uốn lượn của trang phục thể hiện sự tinh tế của nghệ nhân tạc tượng thì các họa tiết trang trí trên vạt y trung và gấu y hạ và y thượng cho thấy tính thẩm mỹ, ý nghĩa tư tưởng và tôn lên giá trị của tượng.

Tượng đặt trên một bệ hình chữ nhật kiểu “sập chân quỳ dạ cá”. Sập gồm hai phần, phần mặt vuông phía trên nổi cao giống như “Bồ đoàn”. Mặt trước của phần mặt bệ chia làm 5 ô hộc, 2 ô hộc ngoài cùng có cấu trúc hình vuông, lòng trang trí một bông sen trên nền dây lá, ô chính giữa là ô hình vuông trong lòng trang trí hoa sen và 2 hộc ở hai bên, nằm xen cài giữa ô giữa và ô ngoài cùng trang trí hình rồng chầu vào hoa sen ở giữa. Hai mặt bên tạo ô hộc hình chữ nhật, giữa trang trí hoa sen, mặt sau để trơn.

Tượng Phật hoàng Trần Nhân Tông là ví dụ điển hình về mẫu mực trong nghệ thuật điêu khắc tượng Phật Đại Việt thế kỷ XVII. Họa tiết văn mây điểm xuyết cho đồ án hình rồng, phía sau đầu rồng là các dải mây kéo dài thành đao mác. Các họa tiết và đồ án sen dây trên y trung, y hạ và hoa sen trên bệ là đồng nhất về phong cách, cấu trúc và hình thức thể hiện. Đồ án hoa sen dây trên pháp phục gặp nhiều trên văn bia và tượng thờ thời Lê Trung hưng.

Theo giới chuyên môn, Phật hoàng Trần Nhân Tông được thờ ở nhiều nơi, bằng hai hình thức chính là long ngai bài vị và tượng thờ, nhưng Tượng Phật hoàng Trần Nhân Tông tại tháp Huệ Quang, chùa Hoa Yên không giống với bất kỳ pho tượng nào khác về cả tư thế, pháp phục, họa tiết trang trí và thậm chí là cả hình tướng. Do vậy, có thể khẳng định tượng Phật hoàng Trần Nhân Tông tại tháp Huệ Quang, chùa Hoa Yên là hiện vật độc bản.

Theo ông Lê Tiến Dũng – Trưởng Ban Quản lý khu di tích và rừng quốc gia Yên Tử, mỗi ngày có hàng nghìn, thậm chí cả vạn lượt khách ghé thăm vườn tháp Huệ Quang, thắp hương trước Tượng Phật hoàng Trần Nhân Tông.

Ngoài ý thức tốt của du khách, tăng ni, phật tử, đơn vị cũng thường xuyên bố trí nhân sự hướng dẫn người dân hành lễ và túc trực ngày đêm để trông coi, bảo vệ quốc bảo.

Tại đây, đơn vị cũng lắp hệ thống camera 4 mắt, kết nối với Ban Quản lý khu di tích và rừng quốc gia Yên Tử để theo dõi, giám sát ngày đêm.

Theo ông Đỗ Quyết Tiến – Giám đốc Bảo tàng Quảng Ninh, đơn vị không quản lý bảo vật quốc gia Tượng Phật hoàng Trần Nhân Tông, nhưng cũng chia sẻ tín hiệu trực tiếp từ hiện trường về một màn hình lớn ở khu vực trưng bày cố định để phục vụ du khách tham quan.