Độc đáo lễ hội đập trống của người Ma Coong

Đây là một trong những lễ hội lớn và quan trọng nhất của người Ma Coong. Vào ngày 27.8.2019, Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch đã công nhận lễ hội đập trống của người Ma Coong (xã Thượng Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình) là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.

Hiện nay, tại xã Thượng Trạch có 18 thôn bản với gần 700 hộ dân, trên 3.000 nhân khẩu, trong đó có trên 85% là người Ma Coong.

Từ xa xưa, người Ma Coong sống giữa đại ngàn Trường Sơn ở các bản của xã Thượng Trạch và nhiều bản làng khác ở tận đất nước bạn Lào đã có lễ hội đập trống mang đậm màu sắc dân gian rất đặc sắc.

Theo truyền thuyết của người Ma Coong, ngày xưa vùng đất của người Ma Coong đang ở xuất hiện một con khỉ ác màu vàng, hàng đêm nó thường vào rẫy của bà con dân bản ăn ngô, phá lúa và cây trái của bà con. Từ khi có khỉ ác xuất hiện, người Ma Coong liên tục mất mùa đói kém, đau ốm triền miên. Người Ma Coong dùng nhiều cách đuổi khỉ ác nhưng vẫn bất lực.

Đêm trước ngày rằm tháng Giêng, vị già bản nằm mơ thấy Giàng (thần trời) hiện về mách bảo, muốn đuổi khỉ thì hãy làm một chiếc trống tiếng thật vọng mang ra đánh vào đêm trăng sáng nhất, khi khỉ ác về phá mùa màng.

Ngay hôm sau, đàn ông người Ma Coong khẩn trương hoàn thành ngay một chiếc trống đẹp, âm thanh to ấm, vang xa tận sâu trong lòng đại ngàn Trường Sơn. Chờ khỉ đến đúng giờ trăng sáng nhất đêm rằm 16, thanh niên mang trống ra thay nhau đánh, khỉ ác hoảng sợ bởi tiếng trống nên trốn khỏi vùng đất này, không bao giờ trở lại. 

Để tưởng nhớ vị già bản tiên tổ người Ma Coong, đền đáp công ơn của Giàng, những của ngon vật lạ trên vùng đất của người Ma Coong được lựa chọn, bày biện làm lễ cúng tế linh đình.

Suốt cả ngày 16 tháng Giêng âm lịch, dân bản Cà Roòng ai cũng bận rộn vì tối này là trung tâm của lễ hội đập trống. Đàn ông thì lo phần chuẩn bị hội, còn đàn bà thì chuẩn bị thức ăn để tiếp đón bà con từ các bản khác đến.

Trước ngày diễn ra lễ hội, người dân ai có gì đóng góp nấy cho làng, nhưng không thể không đóng góp gạo nếp để làng nấu rượu hiêng - thứ rượu được nấu bằng nếp nương với men lá, có màu trắng như sữa, chỉ được dùng cúng và mời khách quý.

Lễ thức của lễ hội đập trống diễn ra theo những quy định của dân bản rất nghiêm ngặt và chặt chẽ. Bộ phận cúng lễ là già bản - người đứng đầu trong dòng họ và được coi là chủ đất ở đây. Theo nghi thức, lễ hội đập trống được tiến hành theo 2 phần, gồm: phần lễ và phần hội.

Trống của người Ma Coong cũng rất đặc biệt, tang trống được làm từ cây chi cúp (một loại cây thuốc rỗng, sống hàng mấy chục năm trong rừng sâu và có thể dùng hết năm này sang năm khác), mặt trống được bịt bởi da một con trâu to khỏe. Trống trong lễ hội được chằng bằng sợi dây mây rừng xâu chéo với nhau, rồi lấy những nêm tre nêm chặt lại.

Trống phải đánh cho kỳ thủng trước khi trời sáng mới thôi, trời đất mới chứng giám cho lòng thành của mọi người, trong năm tới mới được mùa màng.

Vừa đánh trống, lũ thanh niên vừa la vang rừng: “Roa lữ Giàng ơi!”. Trống thủng càng sớm, thanh niên càng mau được dắt tay bạn tình vào rừng tình tự.

Trải qua nhiều biến đổi, lễ hội đập trống của người Ma Coong vẫn còn nguyên đó những giá trị văn hóa không thể phai mờ, ẩn sâu bên trong là tín ngưỡng phồn thực trong sinh hoạt văn hóa cộng đồng, cầu mong sự hài hoà âm dương trong cuộc sống.