Cần thị trường hóa xăng dầu, doanh nghiệp được tự do mua bán

Nhiều vấn đề của nghị định còn gây tranh cãi

Trong báo cáo thẩm định nội dung dự thảo nghị định mới nhất, Bộ Tư pháp chỉ ra nhiều vấn đề cần được làm rõ, trong đó có liên quan đến pháp luật về cạnh tranh kinh doanh.

Khoản 1 Điều 17 dự thảo nghị định quy định "thương nhân phân phối xăng dầu được mua xăng dầu từ các thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu". Song, các thương nhân này lại "không được mua bán xăng dầu lẫn nhau".

"Việc giới hạn như trên về nguyên tắc sẽ làm hạn chế lựa chọn nguồn cung xăng dầu của các thương nhân phân phối xăng dầu, có thể chưa phù hợp với chính sách của Nhà nước về cạnh tranh tại Khoản 2 Điều 6 Luật Cạnh tranh năm 2018", Bộ Tư pháp nêu ý kiến thẩm định.

Khoản 2 Điều 6 Luật Cạnh tranh năm 2018 quy định: "Thúc đẩy cạnh tranh, bảo đảm quyền tự do cạnh tranh trong kinh doanh của doanh nghiệp theo quy định của pháp luật".

Bộ Tư pháp cho rằng, đề xuất thương nhân phân phối xăng dầu không được mua bán của nhau có thể được xác định là hành vi gây cản trở cạnh tranh trên thị trường.

Điều này được nêu tại Điểm a Khoản 1 Điều 8 Luật Cạnh tranh, đó là "ép buộc, yêu cầu, khuyến nghị doanh nghiệp... phải thực hiện hoặc không thực hiện việc sản xuất, mua, bán hàng hóa, cung ứng, sử dụng dịch vụ cụ thể hoặc mua, bán hàng hóa, cung ứng, sử dụng dịch vụ với doanh nghiệp cụ thể".

Doanh nghiệp hội tụ đầy đủ các điều kiện thì không hạn chế quyền của họ

Hiện hệ thống xăng dầu gồm các khâu là đầu mối (tạo nguồn hàng - được nhập khẩu và mua lẫn nhau, mua từ 2 nhà sản xuất trong nước) phân phối và bán lẻ.

Lý do Bộ Công Thương đề xuất "thương nhân phân phối không được mua bán xăng dầu lẫn nhau" là do xăng dầu là ngành nghề kinh doanh có điều kiện nên phải tuân thủ đầy đủ các điều kiện quy định cụ thể với từng mắt xích trong chuỗi… để đảm bảo an ninh năng lượng.

Đại diện một doanh nghiệp xăng dầu cho hay: "Điều kiện này là quy định về kinh doanh như kho bãi, cửa hàng, các thủ tục hành chính; không thể đưa việc mua bán bị giới hạn được coi là một điều kiện kinh doanh. Doanh nghiệp được làm các điều mà pháp luật không cấm. Chúng tôi mua bán lẫn nhau, nhưng vẫn đảm bảo giá bán lẻ đúng quy định".

Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam Bùi Ngọc Bảo cũng thẳng thắn nhìn nhận, kinh doanh xăng dầu là kinh doanh có điều kiện, vậy các quy định ở nghị định đối với kinh doanh xăng dầu có được vượt qua các luật không?

Vị này cho rằng, nghị định đã quy định rất rõ các điều kiện để doanh nghiệp tham gia vào thị trường, khi họ đạt được rồi thì không nên quy định "ông này phải mua của ông kia, ông kia không được mua của ông này". Doanh nghiệp khi hội tụ đầy đủ các điều kiện về kinh doanh xăng dầu thì không hạn chế quyền của họ được.

Ông Nguyễn Tiến Thoả - Chủ tịch Hội Thẩm định giá Việt Nam nhấn mạnh an ninh năng lượng có 3 khía cạnh. Thứ nhất, là nguồn cung phải bảo đảm; thứ 2 là mạng lưới phân phối phải hợp lý - tức là phải bảo đảm cung ứng xăng dầu được cho mọi ngóc ngách của đất nước; thứ 3 là giá cả hợp lý để những người tiêu dùng với thu nhập ở địa bàn nào cũng có thể tiếp cận được.

Cho rằng, an ninh năng lượng hay an ninh lương thực đều phải có 3 yếu tố trên quyết định, theo ông Thoả, điều kiện chỉ là một khía cạnh, việc làm sao đảm bảo được các yếu tố trên mới là quan trọng.

Vì thế, ông Thoả đồng tình việc thương nhân phân phối không được mua bán và trao đổi hàng hoá với nhau là mất đi tính điều hoà và tạo nguồn cho thị trường.

Ví dụ, thời điểm mưa bão, hạ tầng giao thông đứt gãy, các phương tiện không đến các tổng kho lấy đầu mối được, mà hàng ổn định là được chia sẻ ra từ các thương nhân phân phối. Đó chính là thị trường và làm gì cũng cần tuân thủ quy luật thị trường.