Giá gạo tăng cao kéo theo tăng chi ngân sách hàng tỷ USD ở châu Á và châu Phi

Loại ngũ cốc này rất quan trọng đối với chế độ ăn của hàng tỷ người ở châu Á và châu Phi. Gạo đóng góp tới 60% tổng lượng calo cho người dân ở các vùng Đông Nam Á và châu Phi, và con số này tăng lên 70% ở các quốc gia như Bangladesh.

Đợt tăng giá mới nhất làm gia tăng căng thẳng đối với thị trường lương thực toàn cầu vốn đã bị ảnh hưởng bởi thời tiết khắc nghiệt và cuộc khủng hoảng Ukraine. Gạo trắng Thái Lan 5% tấm, tiêu chuẩn châu Á, đã tăng lên 648 USD/tấn trong tuần đầu tháng 8 do thời tiết khô hạn đe dọa vụ mùa của Thái Lan, và sau khi nhà xuất khẩu hàng đầu Ấn Độ - chiếm 40% thương mại thế giới - tăng cường hạn chế xuất khẩu để bảo vệ nguồn cung gạo trên thị trường nội địa.

Nhà nghiên cứu Joseph Glauber, thành viên cao cấp tại Viện Nghiên cứu chính sách lương thực quốc tế ở Washington, cho biết, giá gạo cao hơn sẽ góp phần gây ra lạm phát lương thực, đặc biệt là đối với các hộ gia đình nghèo ở các quốc gia tiêu thụ gạo lớn ở châu Á. Các quốc gia thường làm theo khi một quốc gia áp đặt lệnh cấm xuất khẩu.

Lo ngại gia tăng về nguồn cung toàn cầu thắt chặt hơn đang làm gia tăng rủi ro về làn sóng bảo hộ thương mại mới khi các chính phủ tìm cách đảm bảo dự trữ lương thực dồi dào. Sự quay trở lại của kiểu thời tiết El Niño, có thể làm khô các vụ lúa phụ thuộc vào nước ở châu Á, đang làm trầm trọng thêm những lo ngại đó.

Peter Timmer, giáo sư danh dự tại Đại học Harvard, người đã nghiên cứu về an ninh lương thực trong nhiều thập kỷ, cho biết: gạo là mặt hàng có giá trị hơn trước khi El Niño bắt đầu và Nga leo thang các cuộc tấn công vào xuất khẩu lúa mì và ngô của Ukraine.

Ông cho biết, giá có thể tăng thêm 100 USD/tấn trong vòng 6 đến 12 tháng. Câu hỏi lớn là liệu giá tăng sẽ diễn ra từ từ, giúp người tiêu dùng có thời gian điều chỉnh mà không hoảng sợ hay liệu giá sẽ tăng đột biến lên 1.000 USD/tấn hoặc cao hơn hay không. Đó là khi gạo tăng vọt trên các mức đó sau lệnh cấm xuất khẩu của các nhà sản xuất lớn.

Hầu hết gạo trên thế giới được trồng và tiêu thụ ở châu Á, nơi nông dân đang phải vật lộn với nắng nóng và hạn hán. Thái Lan, nước xuất khẩu gạo lớn thứ hai thế giới, đang khuyến khích nông dân chuyển sang các loại cây trồng cần ít nước hơn, trong khi nông dân ở các vùng sản xuất lúa gạo hàng đầu của Indonesia đang trồng ngô và cải bắp để đề phòng hạn hán.

Chua Hak Bin, nhà kinh tế cấp cao của Tập đoàn Ngân hàng Đầu tư Maybank tại Singapore cho biết, rủi ro lớn nhất là liệu El Niño và biến đổi khí hậu có làm gián đoạn sản xuất nông nghiệp và đẩy lạm phát lương thực nói chung lên cao hơn hay không. Điều này có thể kích hoạt nhiều chính sách bảo hộ hơn, bao gồm kiểm soát xuất khẩu, có thể làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu lương thực toàn cầu và áp lực giá cả.

Các nền kinh tế thị trường mới nổi dễ bị tổn thương hơn trước những cú sốc giá lương thực như vậy do trọng lượng thực phẩm lớn hơn trong giỏ hàng tiêu dùng. Tuy nhiên, các biện pháp kiểm soát giá cả nghiêm ngặt do chính phủ thực thi cũng như trợ cấp lương thực ở nhiều quốc gia tiêu thụ có thể giúp kiềm chế lạm phát.