Minh bạch kê khai tài sản, thu nhập khi viên chức được góp vốn, quản lý doanh nghiệp

Tại phiên họp thứ 49 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội vừa được tổ chức, Thứ trưởng Bộ Nội vụ Trương Hải Long cho biết Dự án Luật Viên chức (sửa đổi) tập trung vào ba định hướng lớn: Đổi mới tuyển dụng và cơ chế đánh giá; mở rộng quyền viên chức; phân nhóm vị trí việc làm theo quản lý, chuyên môn nghiệp vụ và hỗ trợ.

Một điểm mới đáng chú ý là viên chức được phép ký hợp đồng nghề nghiệp, góp vốn hoặc tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp trong phạm vi pháp luật cho phép, đặc biệt ở lĩnh vực khoa học công nghệ, giáo dục - đào tạo.

PGS.TS Đỗ Phú Trần Tình - Viện trưởng Viện Phát triển chính sách, Đại học Quốc gia TPHCM - đánh giá đây là đổi mới quan trọng nhằm huy động tối đa nguồn lực xã hội cho phát triển đất nước. Quy định này phá bỏ rào cản truyền thống vốn ngăn cách khu vực công - tư, tạo điều kiện giao thoa, chuyển giao tri thức.

"Nếu áp dụng đúng cách, khu vực công ở Việt Nam sẽ trở thành nơi khởi sinh tri thức, sáng tạo, trong khi khu vực tư là nơi thử nghiệm và lan tỏa, biến tri thức thành giá trị kinh tế - xã hội cụ thể" - ông nói.

Tuy nhiên, để cơ chế này không bị lợi dụng, chuyên gia cho rằng cần khung pháp lý minh bạch nhằm ngăn chặn xung đột lợi ích, lợi dụng quyền lực công để trục lợi tư.

Đặc biệt, hệ thống kê khai tài sản, thu nhập, quy tắc ứng xử và cơ chế kiểm soát quyền lực phải được hoàn thiện, gắn với xây dựng văn hóa liêm chính trong khu vực công.

Dự thảo Luật cũng nhấn mạnh cơ chế liên thông nhân lực giữa khu vực công và tư. Đây là bước cải cách chiến lược, giúp phá vỡ cơ chế khép kín trong tuyển dụng công chức, viên chức. Khi có sự luân chuyển, viên chức sẽ tiếp cận tinh thần hiệu quả, kỹ năng quản trị, đổi mới sáng tạo từ khu vực tư; ngược lại, khu vực tư có thể học hỏi các giá trị trách nhiệm xã hội, công bằng và phát triển bền vững từ khu vực công.

Điều này cũng góp phần hạn chế "chảy máu chất xám". Thay vì rời bỏ hẳn khu vực công, nhân tài có thể luân chuyển theo chu kỳ nghề nghiệp.

Nhờ vậy, khu vực công vừa giữ được đội ngũ chuyên gia dày kinh nghiệm, vừa chịu sức ép cải thiện đãi ngộ và môi trường làm việc. Tuy nhiên, thách thức lớn là nếu khu vực công không cải cách đủ nhanh, nguy cơ trở thành "trạm trung chuyển tạm thời" cho nhân lực chất lượng cao sẽ hiện hữu.

Một nội dung đột phá khác tại dự Luật là đổi mới cơ chế đánh giá viên chức dựa trên kết quả, chất lượng dịch vụ và mức độ hài lòng của người dân.

"Đây là bước chuyển từ hình thức sang thực chất, song cũng đặt ra nhiều thách thức. Điểm khó nhất là xây dựng hệ thống đo lường vừa khách quan vừa khả thi" - PGS.TS Đỗ Phú Trần Tình chia sẻ.

Ông phân tích, nhiều đơn vị vẫn nặng về "trung bình chủ nghĩa", chạy theo chỉ tiêu hình thức, khó phân định rõ đóng góp cá nhân và tập thể. Việc đo lường sự hài lòng của người dân là cần thiết nhưng cũng chứa yếu tố chủ quan, dễ bị chi phối bởi hoàn cảnh bên ngoài.

Để cơ chế đánh giá không rơi vào hình thức, PGS.TS Đỗ Phú Trần Tình nêu cần đồng bộ nhiều giải pháp: Hoàn thiện khung tiêu chí định lượng gắn với chuẩn mực dịch vụ công; ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số, dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo để khảo sát và giám sát minh bạch; nâng cao năng lực quản trị của người đứng đầu. Điều quan trọng nhất là xây dựng văn hóa trách nhiệm giải trình, khuyến khích dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm.