Chung tay giảm ô nhiễm vì môi trường và sức khỏe cộng đồng

Để vượt qua thách thức này, cần hành động quyết liệt và sự phối hợp chặt chẽ giữa các ngành, các bên liên quan.

Ô nhiễm không khí - mối đe dọa ngày càng trầm trọng

Ô nhiễm không khí đang là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong sớm trên toàn cầu, với hơn 9 triệu người chết mỗi năm, theo số liệu của GS. Yafang Cheng, Viện nghiên cứu Hóa học Max Planck (Đức).

Tại Việt Nam, tình trạng ô nhiễm không khí đặc biệt nghiêm trọng tại các đô thị lớn như Hà Nội và TPHCM, nơi bụi mịn PM2.5 và các khí độc hại từ giao thông, công nghiệp đang vượt ngưỡng cho phép.

Theo PGS Hồ Quốc Bằng, Đại học Quốc gia TPHCM, tại Hà Nội, giao thông chiếm tới 74% lượng phát thải bụi mịn PM2.5, trong khi con số này ở TPHCM là 18%.

Bên cạnh đó, các khí độc hại như NOx, CO và muội than từ xe máy, ôtô cũng gây ra những tác động nghiêm trọng không chỉ với môi trường mà còn đối với sức khỏe con người. Những hạt aerosol và muội than không chỉ gây tổn hại cho hệ hô hấp mà còn làm trầm trọng thêm biến đổi khí hậu.

GS. Susan Solomon - Viện Công nghệ Massachusetts - cảnh báo, nếu không hành động, ô nhiễm không khí có thể trở nên nghiêm trọng gấp nhiều lần trong những thập kỷ tới, đặc biệt khi các yếu tố khí tượng và bức xạ nhiệt thay đổi.

Hậu quả của tình trạng này không chỉ giới hạn ở sức khỏe con người mà còn lan rộng đến các lĩnh vực kinh tế và môi trường. Các ngành công nghiệp, sản xuất và giao thông bị ảnh hưởng khi chất lượng không khí kém dẫn đến năng suất lao động giảm.

Công nghệ và chính sách - chìa khóa giải quyết ô nhiễm không khí

Theo GS Daniel Kammen, Đại học California, Berkeley, công nghệ giám sát thời gian thực như AI và vệ tinh đã giúp các quốc gia tiên tiến quản lý và kiểm soát chất lượng không khí một cách hiệu quả. Các công nghệ này không chỉ cung cấp dữ liệu chính xác mà còn giúp các nhà hoạch định chính sách đưa ra giải pháp phù hợp với từng khu vực.

Bên cạnh đó, việc chuyển đổi sang năng lượng tái tạo cũng là yếu tố cốt lõi trong chiến lược giảm ô nhiễm. Những nguồn năng lượng sạch như điện mặt trời, điện gió đang được khuyến khích áp dụng tại nhiều quốc gia. Tuy nhiên, GS. Kammen nhấn mạnh, để thực hiện thành công các dự án năng lượng sạch, cần có sự đầu tư lớn và các chính sách hỗ trợ cụ thể, từ giảm thuế nhập khẩu thiết bị cho đến ưu đãi tài chính cho các doanh nghiệp.

Những kinh nghiệm từ Los Angeles, Bắc Kinh hay San Francisco cũng cho thấy, việc ban hành các đạo luật không khí sạch, hạn chế xe cũ và khuyến khích sử dụng xe điện đã mang lại những hiệu quả tích cực. Tại Bắc Kinh, nỗ lực giảm phát thải từ giao thông và công nghiệp đã giúp giảm hơn 25% nồng độ bụi mịn PM2.5 chỉ trong vòng một thập kỷ.

Tại Việt Nam, các doanh nghiệp như VinFast đã tiên phong phát triển xe điện, nhưng để đạt được hiệu quả như mong đợi, cần có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ phía Chính phủ. Việc phát triển hạ tầng trạm sạc đồng bộ, kết hợp các ưu đãi thuế và trợ giá cho người dân sẽ tạo động lực thúc đẩy sử dụng xe điện, từ đó giảm lượng phát thải từ giao thông.

Hành động liên ngành vì tương lai xanh

Giải quyết ô nhiễm không khí không thể chỉ dựa vào một ngành hay một quốc gia. GS. Susan Solomon nhấn mạnh, các quốc gia đang phát triển như Việt Nam cần sự hỗ trợ về công nghệ và tài chính từ các nước phát triển.

Trong nước, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan Nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng. Nhà nước cần đóng vai trò dẫn dắt với các chính sách rõ ràng, như áp dụng tiêu chuẩn khí thải nghiêm ngặt hơn, loại bỏ các phương tiện giao thông không đạt chuẩn và thúc đẩy nghiên cứu phát triển năng lượng tái tạo.

Các doanh nghiệp cần mạnh dạn đầu tư vào công nghệ sạch, đồng thời hợp tác với các tổ chức quốc tế để triển khai các giải pháp bền vững. Trong khi đó, cộng đồng cần nâng cao ý thức bảo vệ môi trường thông qua việc thay đổi thói quen, như sử dụng phương tiện giao thông xanh, hạn chế đốt rơm rạ và tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường tại địa phương.

Ô nhiễm không khí không có biên giới và cũng không loại trừ bất kỳ ai. Hành động ngay hôm nay sẽ không chỉ cứu lấy môi trường mà còn bảo vệ tương lai của các thế hệ mai sau. Sự phối hợp liên ngành, cùng với quyết tâm của toàn xã hội, là yếu tố then chốt để Việt Nam giải quyết triệt để cuộc khủng hoảng này.