Phân loại rác gặp khó vì thiếu hạ tầng và cơ chế thu gom

Chỉ có một đường ống rác chung, dân không biết phân loại kiểu gì?

Tại một khu chung cư nằm trên đường Vũ Phạm Hàm (Cầu Giấy, Hà Nội) các hộ gia đình vẫn chưa thể thực hiện phân loại rác bởi cơ chế "đường ống chung" của tòa nhà.

Bà Hoàng Thị Hến - cư dân sống trong khu chung cư này - chia sẻ, mỗi hộ gia đình tại đây đều sử dụng đường ống dẫn rác chung giữa các tầng. Rác thải sẽ được người dân gom lại vào cuối ngày, sau đó đem đến đường ống và đổ xuống để nó tự động rơi xuống thùng rác chung trong khu nhà chứa dưới chân tòa chung cư.

Gia đình chị Ngô Lan Anh - hiện đang sinh sống tại dãy trọ nằm trong ngõ 562 đường Láng (Đống Đa, Hà Nội) - cũng chưa thể PLRTN bởi không có đủ các thùng rác phân loại theo quy định.

Chị Anh chia sẻ: "Việc yêu cầu 3 loại thùng rác rất khó thực hiện với các hộ gia đình thành phố vì diện tích nhà hạn chế. Gia đình tôi chỉ phân loại 2 loại: rác thực phẩm và ve chai. Tuy nhiên, khi phân loại riêng, rác thường bị bới tung hoặc thu gom chung, khiến chúng tôi lại phải quay về cách phân loại cũ".

Theo ghi nhận của Báo Lao Động từ ngày 1-3.1.2025, ngay tại Trụ sở Sở Tài nguyên và Môi trường (TNMT) trên đường Huỳnh Thúc Kháng (Đống Đa, Hà Nội), việc thực hiện phân loại rác tại nguồn (PLRTN) cũng chưa đồng bộ. Nhiều thùng rác 3 ngăn vẫn còn bọc trong túi nylon, các thùng được đưa vào sử dụng thì trống không và rác thải bị vứt bừa bãi dưới chân các thùng. Toàn bộ rác thải sau đó bị gom vào một xe rác lớn đặt gần khu vực để xe.

Là một trong những đơn vị có tiếng tại TPHCM chuyên thu mua phế liệu, thu gom và phân loại rác thải của các doanh nghiệp, cơ quan Nhà nước và các hộ dân với số lượng lớn, anh Nguyễn Vạn Tiến - người sáng lập nhóm Ve chai Chú Hỏa - cho biết, số lượng nhà dân quá nhiều, trong khi rác thải lại nhiều loại, do đó để phân loại một cách rõ ràng thì rất tốn thời gian.

Dựa trên kinh nghiệm làm nghề lâu năm, anh Tiến đánh giá, hiện tại vấn đề thu gom rác tại các hộ dân còn gặp nhiều bất cập.

“Dù người dân có thực hiện phân loại rác tại nguồn một cách rõ ràng đi chăng nữa mà địa phương không có hệ thống thu gom hiệu quả, bài bản, chỉn chu thì việc phân loại của người dân thực sự vô nghĩa” - anh Tiến nói.

Hiện đội ngũ của anh Tiến có 17 người để xử lý khoảng 5 tấn rác mỗi ngày.

Để đạt hiệu quả, cần đi từng bước

Theo PGS.TS Lê Hùng Anh - Viện Khoa học Công nghệ và Quản lý môi trường, để quá trình PLRTN phát huy được hiệu quả cần phải thực hiện từng bước thay vì làm ồ ạt như hiện nay.

"Trong việc phân loại rác, điều quan trọng là cần có lộ trình phù hợp và tùy theo năng lực của từng địa phương. Thay vì phân ra 3 loại thì bước đầu chỉ nên phân thành 2 loại là có thể tái chế và loại còn lại. Hoặc với những địa phương có dự án điện rác thì phân thành loại có thể đốt và không thể đốt. Sau một thời gian đủ lâu để hình thành thói quen như vậy thì chuyển sang giai đoạn 2 là nâng cao và chi tiết hơn, phân rác thành 3 - 4 loại" - PGS.TS Lê Hùng Anh đề xuất.

Viện Khoa học Công nghệ và Quản lý môi trường cũng lưu ý, để có lộ trình phù hợp với từng khu vực khác nhau, mỗi địa phương cần rà soát lại từng khu vực, tìm ra những mô hình hiệu quả tại những nơi đã triển khai thành công PLRTN, từ đó mới nghiên cứu, điều chỉnh và áp dụng sao cho phù hợp.

Bên cạnh đó, song song với việc khuyến khích PLRTN thì giải pháp quan trọng là phải tổ chức lại và nâng cấp phương tiện, cơ sở hạ tầng phục vụ việc thu gom, xử lý rác.

Về vấn đề thu gom rác thải đã phân loại, bà Nguyễn Thị Thúy Hằng - Phó Giám đốc Chi nhánh Urenco Hoàn Kiếm - cho biết, quá trình này chưa thể làm đồng bộ và nhân rộng bởi chưa có quy định về định mức kinh tế cụ thể để các công ty, đơn vị áp dụng thực hiện.

Phó Giám đốc Urenco Hoàn Kiếm cho hay, với các hộ có diện tích nhỏ, có thể sử dụng túi nylon màu theo quy định để phân loại rác. Để thu gom, người dân có thể sử dụng ứng dụng trên điện thoại để đặt lịch thu gom rác miễn phí và công nhân thu gom sẽ đến lấy rác đã phân loại từ từng hộ.

Theo ông Võ Văn Quang, đại diện Công ty TNHH TM DV Kỹ thuật môi trường Toàn Quốc (hoạt động tại quận Bình Tân, TPHCM), các đơn vị thu gom rác đang gặp nhiều khó khăn do chưa nhận được hướng dẫn chi tiết từ các cấp quản lý. Do đó, họ vẫn tiếp tục thu gom rác như trước đây.

“Người dân, đặc biệt là ở các khu vực chật hẹp, khó có đủ không gian để chứa 3 loại rác khác nhau. Về phía đơn vị thu gom, việc thu gom 3 loại rác cùng một ngày bằng xe ép kín hiện tại là không khả thi” - ông Quang nói.

Ông Quang giải thích thêm, hầu hết chất thải tái chế đã được những người thu mua phế liệu thu gom. Đơn vị ông chỉ còn thu gom chất thải thực phẩm và chất thải sinh hoạt khác. Nếu thu gom cả hai loại này cùng một xe thì việc phân loại trở nên vô nghĩa.

Ông Quang đề xuất thành phố cần có hướng dẫn chi tiết về cách xử lý từng loại rác, phương tiện vận chuyển chuyên dụng cho từng loại, ví dụ như xe chuyên dụng cho chất thải thực phẩm.