Tiêu chuẩn khí thải ôtô nâng cao tương lai xanh Việt Nam

Ban hành tiêu chuẩn CAFC là yêu cầu cấp thiết

Những tranh luận gần đây xoay quanh dự thảo Tiêu chuẩn kỹ thuật Quốc gia về mức tiêu thụ nhiên liệu trung bình (CAFC) cho xe ôtô con tại Việt Nam, đặc biệt là sau những lo ngại từ Hiệp hội các nhà sản xuất ôtô Việt Nam (VAMA), đã làm dấy lên một cuộc đối thoại quan trọng. VAMA cho rằng, mục tiêu 4,83 lít/100km vào năm 2030 là "quá nghiêm ngặt", có nguy cơ "khai tử" 96% xe xăng, dầu truyền thống.

Tuy nhiên, mới đây Cục Đăng kiểm đã lên tiếng cho biết, thông tin 96% xe chạy xăng, dầu phải ngừng bán vào năm 2030 tại Việt Nam là không chính xác, gây hiểu nhầm. Hiện dự thảo tiêu chuẩn về mức tiêu thụ nhiên liệu hiện nay mới đang trong quá trình lấy ý kiến, trong khi VAMA đã chính thức bày tỏ sự ủng hộ đối với mục tiêu hướng tới mức tiêu thụ nhiên liệu trung bình 4,83 lít/100km vào năm 2035.

Theo dự báo, Việt Nam sẽ là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ tình trạng biến đổi khí hậu, xu hướng nóng lên trên toàn cầu. Dù còn nhiều tranh cãi về mức độ ảnh hưởng của việc tham gia giao thông tới môi trường không khí, không thể phủ nhận rằng, đây vẫn là một trong những nguyên nhân chính dẫn tới tình trạng ô nhiễm.

Thống kê, ô nhiễm không khí ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người dân, đồng thời gây tổn thất kinh tế khoảng 13 tỉ USD mỗi năm. Đặc biệt, trẻ em và người cao tuổi là những đối tượng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.

Tiêu chuẩn về hiệu quả nhiên liệu (CAFE - Corporate Average Fuel Economy) không phải là một khái niệm mới mẻ. Hoa Kỳ đã tiên phong áp dụng CAFE từ năm 1975, cách đây nửa thế kỷ, sau cuộc khủng hoảng dầu mỏ. Liên minh châu Âu đã có các thỏa thuận tự nguyện từ cuối những năm 1990 trước khi ban hành quy định bắt buộc về giới hạn phát thải CO2 cho xe mới từ năm 2009.

Việc chúng ta đặt ra một mục tiêu cho năm 2030 không phải là một bước đi đột ngột, mà là một nỗ lực cần thiết để bắt kịp xu hướng chung của thế giới và khu vực, tránh việc Việt Nam trở thành "vùng trũng" của các công nghệ ôtô cũ, tiêu tốn nhiên liệu và gây ô nhiễm.

Quy định tiêu chuẩn CAFC không ảnh hưởng đến các xe đang lưu thông hiện hành

Theo dự thảo Tiêu chuẩn CAFC, mức tiêu thụ 4,83 lít/100km không phải là mức “trần” như nhiều người lầm tưởng. Mức tiêu thụ nhiên liệu mục tiêu của từng mẫu xe còn phụ thuộc vào khối lượng của mẫu xe đó. Với những mẫu xe lớn, mức tiêu thụ nhiên liệu mục tiêu sẽ được tính toán cho phép cao hơn mức 4,83 lít/100km nêu trên.

Bên cạnh đó, việc xem xét mức độ tuân thủ tiêu chuẩn không dựa trên từng mẫu xe, mà sẽ tính trên toàn bộ lượng xe mới được bán ra của từng hãng. Điều đó có nghĩa là ngay cả khi một mẫu xe có mức tiêu thụ nhiên liệu vượt quá mục tiêu đề ra, hãng xe vẫn có thể đáp ứng tiêu chuẩn nếu bán được nhiều xe tiết kiệm nhiên liệu để bù cho mẫu xe “ngốn xăng”.

Khi sản xuất, kinh doanh những mẫu xe có mức tiêu thụ nhiên liệu thấp, ngoài mục tiêu đáp ứng tiêu chuẩn CAFC, hãng xe còn tạo ra một lượng “tín chỉ” tiết kiệm nhiên liệu và được phép chuyển giao lượng tín chỉ này cho các hãng xe khác. Ở chiều ngược lại, các hãng xe có mức tiêu thụ nhiên liệu trung bình vượt mục tiêu vẫn có thể tiếp tục kinh doanh các mẫu xe được khách hàng của họ ưa chuộng, sau khi nhận chuyển giao tín chỉ.

Tiêu chuẩn CAFC sẽ không làm mất đi sự đa dạng của các mẫu xe trên thị trường. Các hãng xe vẫn có thể sản xuất các dòng xe công suất cao nếu người tiêu dùng có nhu cầu và có thể đáp ứng tiêu chuẩn CAFC thông qua việc đưa ra thị trường các mẫu xe tiết kiệm nhiên liệu hơn, hoặc nhận chuyển giao tín chỉ từ hãng khác.

Các chuyên gia ôtô cũng nhận định, một chiếc xe đáp ứng tiêu chuẩn tiết kiệm nhiên liệu đồng nghĩa với việc người tiêu dùng sẽ chi ít tiền hơn cho xăng, dầu trong suốt vòng đời sử dụng xe. Đây là một lợi ích kinh tế trực tiếp và rõ ràng.

Trên thực tế, tiêu chuẩn CAFC không cấm sản xuất hay sử dụng các mẫu xe sử dụng xăng, dầu truyền thống. Quyền lựa chọn của người tiêu dùng không bị ảnh hưởng, mà còn trở nên phong phú hơn. Tiêu chuẩn CAFC sẽ mở ra một sân chơi công bằng hơn, nơi người tiêu dùng có thêm cơ hội tiếp cận những công nghệ sạch và hiệu quả, làm chủ lựa chọn cho một tương lai bền vững.

Việc giảm tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch sẽ trực tiếp cải thiện chất lượng không khí, giảm các bệnh về đường hô hấp và góp phần thực hiện cam kết của Việt Nam tại COP26 về việc đạt mức phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050. Người tiêu dùng vẫn hoàn toàn có quyền lựa chọn các dòng xe phù hợp với nhu cầu của mình, từ sedan, hatchback đến SUV, nhưng đó sẽ là những lựa chọn hiệu quả và thân thiện với môi trường hơn.

Việc ban hành tiêu chuẩn CAFC là một yêu cầu cấp thiết hiện nay để Việt Nam có thể tham gia sân chơi toàn cầu, để thực hiện cam kết chuyển đổi xanh của Chính phủ và để đảm bảo cho môi trường sống tốt hơn cho các thế hệ tương lai.

Quy định CAFC hoàn toàn không tác động đến các xe xăng/dầu hiện đang hoạt động mà chỉ tác động đến các xe sản xuất lắp ráp nhập khẩu mới. Do đó, không thể nhận định quy định mới sẽ khai tử 96% xe xăng/dầu truyền thống. Ngược lại, dự thảo tiêu chuẩn CAFC của Việt Nam còn có tính chất bảo vệ các xe xăng/dầu truyền thống cao hơn nhiều so với các cường quốc sản xuất các loại xe này như Nhật Bản, Hàn Quốc.

Quy định CAFC có lợi cho xã hội, cho người tiêu dùng và cho một quốc gia đang đi sau như Việt Nam phát triển ngành ôtô, tạo ra lợi thế cạnh tranh với các cường quốc sản xuất xe xăng/dầu truyền thống.

Theo ông Lê Hoài Nam, Phó Cục trưởng Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường): “Cần hiểu rõ là các phương tiện sản xuất trước năm 2017 vẫn có thể tham gia giao thông tại Hà Nội và TPHCM, với điều kiện đáp ứng được mức quy chuẩn phù hợp là mức 1 hoặc mức 2 do giới hạn công nghệ động cơ của xe trong giai đoạn này. Trong thời gian tới, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ tiếp tục nghiên cứu và đề xuất lên Thủ tướng và Chính phủ các biện pháp cụ thể để kiểm soát khí thải từ phương tiện giao thông cũ, góp phần cải thiện chất lượng không khí tại Hà Nội, TPHCM và các đô thị lớn khác”.