WHO họp bàn để định hình chính sách mới sau khi Mỹ cắt giảm tài trợ

Cuộc họp thường niên sẽ là dịp để WHO bỏ phiếu và định hình chính sách toàn cầu năm nay. Kể từ khi Tổng thống Donald Trump ký sắc lệnh rút Mỹ khỏi WHO ngay ngày đầu nhậm chức hồi tháng 1, tổ chức này buộc phải tính toán lại mọi hoạt động, cắt giảm ngân sách, tái định hình mục tiêu khi mất đi nguồn tài trợ chiếm tới 18% ngân sách.

Daniel Thornton, Giám đốc điều phối huy động nguồn lực của WHO, thừa nhận: “Chúng tôi phải tập trung vào những việc có giá trị cao”. Còn “giá trị cao” cụ thể là gì, WHO vẫn đang tranh cãi.

Theo các tài liệu nội bộ, các chương trình phê duyệt thuốc và ứng phó dịch bệnh sẽ được giữ lại, trong khi những hoạt động như đào tạo hoặc duy trì văn phòng ở các nước giàu có thể sẽ bị loại bỏ.

Sự kiện lần này đánh dấu bước chuyển lớn khi WHO tính đến việc cắt giảm 600 triệu USD trong năm nay và lên kế hoạch siết chặt thêm 21% ngân sách cho giai đoạn hai năm tới. Một số nhân viên được yêu cầu làm thêm, chẳng hạn tình nguyện làm hướng dẫn viên cho hội nghị mà không nhận thù lao.

Về mặt pháp lý, Mỹ vẫn là thành viên WHO cho đến ngày 21/1/2026, thời điểm chính thức rút lui theo quy định kéo dài một năm. Nhưng về thực chất, họ đã buông tay. Lá cờ Mỹ vẫn tung bay bên ngoài trụ sở WHO ở Geneva, nhưng tiếng nói của họ thì không còn hiện diện rõ ràng.

Ông Trump, người từng cáo buộc WHO xử lý tệ đại dịch COVID (mà WHO phủ nhận), đã úp mở về khả năng quay lại tổ chức này nếu “dọn dẹp nội bộ”, nhưng đến giờ không có dấu hiệu nào cho thấy ông đang cân nhắc nghiêm túc.

Trong khi đó, Trung Quốc đã vươn lên chiếm vị trí nhà tài trợ nhà nước số một, với tỷ lệ đóng góp tăng từ hơn 15% lên 20% theo một cải tổ đã được nhất trí năm 2022. “Chúng ta phải học cách sống trong một thế giới không có người Mỹ”, Đại sứ Trung Quốc tại Geneva, ông Chen Xu, phát biểu hồi tháng trước.

Một số quan chức WHO và các chuyên gia cho rằng đây là thời điểm tốt để cải tổ sâu rộng, cắt bỏ những ủy ban không cần thiết, ngừng xuất bản hàng nghìn tài liệu mỗi năm và tập trung vào những nhiệm vụ chính yếu.

Giám đốc Quỹ WHO Anil Soni gợi ý rằng WHO nên bỏ bớt những việc lặt vặt như mua xăng khi có khẩn cấp, mà thay vào đó kêu gọi sự hỗ trợ từ khu vực tư nhân – nhất là các hãng dược và các quỹ từ thiện.

Một ví dụ tiêu biểu là Quỹ ELMA, tổ chức chuyên hỗ trợ y tế cho trẻ em châu Phi, đã rót 2 triệu USD để tài trợ cho mạng lưới phòng thí nghiệm sởi và rubella toàn cầu mang tên Gremlin – nơi kết nối hơn 700 phòng thí nghiệm đang theo dõi các mối đe dọa về dịch bệnh.