Hà Nội thu tiền rác nhiều hơn thì đường phố phải sạch hơn

Theo quy định mới, mức cao nhất là 30.000 đồng/người/tháng ở khu vực phường và 17.000 đồng/người/tháng ở khu vực xã, thay thế mức giá cũ được áp dụng gần 10 năm nay (theo Quyết định số 54/2016/QĐ-UBND cuối năm 2016 của UBND thành phố, giá dịch vụ thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt đối với cá nhân cư trú ở phường là 6.000 đồng/tháng; cá nhân cư trú ở xã là 3.000 đồng/tháng...).

Đây là bước đi cần thiết để phản ánh đúng chi phí thực tế và tạo nguồn lực đầu tư cho hệ thống xử lý rác hiện đại. Tuy nhiên, điều người dân mong đợi hơn cả không chỉ là việc “thu đúng, thu đủ”, mà là rác trên đường phố, ngõ xóm phải ít đi tương ứng với số tiền họ bỏ ra.

Trong nhiều năm, Hà Nội vẫn tồn tại nghịch lý: Ở nơi có biển “Cấm đổ rác”, thậm chí có cả camera giám sát, rác vẫn ngập ngụa. Biển cấm, camera bị phớt lờ; còn quy định xử phạt thì thiếu người thực thi. Công nghệ hiện đại đến mấy cũng trở nên vô nghĩa nếu ý thức người dân chưa thay đổi và chính quyền cơ sở chưa quyết liệt. Việc tăng phí môi trường vì thế chỉ là một nửa bài toán - phần còn lại là trách nhiệm và hành vi của con người.

Tăng giá dịch vụ vệ sinh môi trường là điều hợp lý, nhưng cần gắn với một triết lý quản lý mới: “Người gây ô nhiễm phải trả tiền”. Ở nhiều quốc gia, người dân không trả tiền theo đầu người, mà theo lượng rác họ thải ra. Ai ít rác hơn, tái chế nhiều hơn sẽ được giảm phí. Chính cách tính này khiến người dân tự giác tiết giảm rác thải, học cách phân loại, tái sử dụng. Còn nếu chỉ tăng thu mà vẫn gom rác “bao đồng” như cũ, thì chẳng khác nào thu thêm mà không đổi gì.

Hà Nội mỗi ngày thải ra khoảng 7.600 tấn rác sinh hoạt - con số khổng lồ đối với một đô thị hướng đến phát triển xanh. Nếu việc tăng phí chỉ giúp duy trì hệ thống cũ, rác vẫn chồng rác, điểm tập kết vẫn tồn tại, mùi hôi vẫn lan khắp phố, thì niềm tin của người dân sẽ sớm bị bào mòn. Ngược lại, nếu họ thấy đường sạch hơn, rác được thu đúng giờ, phân loại rõ ràng, nhà máy xử lý minh bạch, thì sẵn sàng trả phí cao hơn vì thấy hiệu quả.

Do đó, cùng với việc tăng giá, Hà Nội cần công khai chi tiết lộ trình đầu tư và giám sát thu - chi của hệ thống thu gom, xử lý rác. Các quận, phường phải có bảng thông báo công khai phí dịch vụ, chất lượng thu gom, tần suất vận chuyển, đồng thời xử phạt nghiêm những cá nhân, tổ chức xả rác bừa bãi. Cần khôi phục và sử dụng hiệu quả hệ thống camera giám sát, tránh để chúng trở thành “đồ trang trí”.

Tăng phí rác cũng là dịp để thành phố thay đổi cách tuyên truyền. Thay vì những khẩu hiệu khô khan, hãy cho người dân thấy giá trị thật của mỗi túi rác được phân loại đúng cách, cho trẻ nhỏ học cách tái chế, cho khu dân cư được khen thưởng nếu giữ phố sạch. Không có thành phố sạch nếu người dân không coi sạch là quyền lợi của mình.

Một đô thị văn minh không được đo bằng mức phí, mà bằng ý thức và hành động của cộng đồng trong từng túi rác nhỏ nhất.