Phó Viện trưởng VKSND: Nhiều tội phạm phát sinh trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội

Cơ quan bảo hiểm xã hội chưa thực hiện đầy đủ trách nhiệm được Quốc hội giao

14h25: Ông Pham Nghiêm Long (Ban Chính sách pháp luật, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam) trình bày tham luận về khó khăn trong xử lý nợ đóng bảo hiểm xã hội và những tác động đến người lao động.

Theo ông Phan Nghiêm Long, khi người sử dụng lao động trốn đóng, chậm đóng BHXH sẽ kéo theo nhiều hệ lụy nghiêm trọng đối với người lao động (NLĐ), đó là, NLĐ không nhận được trợ cấp thất nghiệp; không được cơ quan BHXH chi trả các chế độ như ốm đau, thai sản, hưu trí, tử tuất; không thể chốt được sổ BHXH kể cả khi đã chuyển đến làm việc ở nơi khác, coi như tất cả các chế độ trước đó mà NLĐ đáng được hưởng đều bằng không” – ông Long cho biết và cho rằng, hệ quả này còn tác động đến gia đình của người lao động và cả xã hội.

Ông Long cho rằng, mặc dù các quy định của pháp luật cơ bản ngày một hoàn thiện hơn, đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước, góp phần bảo vệ quyền lợi của chủ thể tham gia, nhưng đâu đó vẫn chưa thể bao quát bảo vệ quyền lợi của các chủ thể, trong đó có người lao động, khiến họ phải gánh chịu hậu quả khôn lường.

Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng chậm đóng, trốn đóng BHXH, theo ông Long là cơ quan bảo hiểm xã hội chưa thực hiện đầy đủ trách nhiệm được Quốc hội giao.

Cụ thể, ông Long phân tích, tại Khoản 3 Điều 23 Luật BHXH năm 2014, Quốc hội đã giao cơ quan BHXH có trách nhiệm tổ chức thực hiện thu, chi BHXH, Bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), BHYT; hàng năm, xác nhận thời gian đóng BHXH cho từng NLĐ.

Theo đó, cơ quan BHXH phải có trách nhiệm thu đúng, thu đủ, thu kịp thời, không để xảy ra tình trạng chậm đóng, trốn đóng BHXH kéo dài làm ảnh hưởng đến quyền lợi của NLĐ.

Ngoài ra, Điều 216 Bộ luật Hình sự năm 2015 có hiệu lực ngày 1.1.2018 đã quy định tội trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN cho NLĐ.

Nghị quyết số 05/2019/NQ-HĐTP ngày 15.8.2019 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao về hướng dẫn áp dụng Điều 214 tội gian lận BHXH, BHTN, Điều 215 về tội gian lận BHYT và Điều 216 về tội trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN cho NLĐ của Bộ luật Hình sự đã quy định chi tiết về một số thuật ngữ như trốn đóng BHXH; gian dối để không đóng, không đóng đầy đủ tiền BHXH; không đóng tiền BHXH; không đóng đầy đủ quy định tại khoản 1 Điều 216; 6 tháng trở lên quy định tại khoản 1 Điều 216.

Theo đó, một số hành vi chậm đóng BHXH theo thống kê của cơ quan BHXH như trên thuộc vào hành vi trốn đóng BHXH quy định tại Điều 216.

Đồng thời, Khoản 1 Điều 7 Nghị quyết số 05/2019/NQ-HĐTP cũng quy định “Khi phát hiện hành vi có dấu hiệu tội phạm quy định tại các điều 214, 215 và 216 của Bộ luật Hình sự, trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, cơ quan bảo hiểm xã hội gửi văn bản kiến nghị khởi tố kèm theo chứng cứ, tài liệu có liên quan đến cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng để xem xét, khởi tố theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự”.

Mặc dù, thời gian qua, BHXH Việt Nam, BHXH các tỉnh, thành phố đã chuyển hồ sơ các đơn vị không thực hiện Quyết định, Kết luận thanh tra đến cơ quan công an, kiến nghị điều tra, khởi tố theo quy định của Bộ luật Hình sự, nhưng đến nay, các cơ quan chức năng vẫn chưa xử lý được đơn vị nào.

Ông Long còn nêu nguyên nhân từ sự tuân thủ pháp luật của bản thân chủ sử dụng lao động; nguyên nhân từ phía cơ quan quản lý tại địa phương… Để khắc phục tình trạng trốn, chậm đóng BHXH, ông Long đề nghị bổ sung quy định của pháp luật đối với cơ quan BHXH có trách nhiệm xác định, khai thác và quản lý đối tượng thuộc diện tham gia BHXH.

Bên cạnh đó, cơ quan BHXH là đơn vị theo dõi và nắm thông tin rõ nhất về việc đăng ký tham gia, đóng BHXH của các đơn vị sử dụng lao động, do đó, để tăng cường tính nghiêm minh của pháp luật và sự tuân thủ pháp luật của người sử dụng lao động, có thể cân nhắc bổ sung quy định của pháp luật về việc cơ quan BHXH có quyền khởi kiện ra Tòa án đối với hành vi vi phạm pháp luật của người sử dụng lao động như BHXH năm 2006…

14h20: Bà Nguyễn Thị Huyền - Quản đốc Phân xưởng may - Nhà máy Dệt kim Haprosimex (Khu công nghiệp Ninh Hiệp, Gia Lâm, Hà Nội) thuộc Công ty Cổ phần Tập đoàn Haprosimex) phát biểu tại Hội thảo.

Công ty Cổ phần Tập đoàn Haprosimex nợ lương từ tháng 1.2017 và nợ BHXH từ tháng 7.2011 của toàn bộ gần 500 anh chị em công nhân.

Tính đến trước tháng 3.2023, số tiền Công ty Cổ phần Tập đoàn Haprosimex nợ BHXH của người lao động là hơn 15 tỉ đồng.

Trong 6 năm ròng rã, người lao động đi tìm gặp các lãnh đạo công ty qua các thời kỳ trước và sau khi cổ phần hóa nhưng câu trả lời mà người lao động nhận được là: “Doanh nghiệp khó khăn, chưa có tiền chi trả cho người lao động”.

Do bị nợ BHXH, BHYT nên quyền và lợi ích hợp pháp chính đáng của hàng trăm người lao động bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Đặc biệt, trong số gần 500 công nhân Nhà máy Dệt thuộc Công ty Cổ phần Tập đoàn Haprosimex bị lãnh đạo nợ lương, nợ BHXH… hoàn cảnh của 2 chị em chị Lê Thị Là khó khăn nhất: Chị Là 2 lần sinh con nhưng đến thời điểm trước tháng 3.2023, chị chưa được nhận chế độ thai sản; đáng buồn hơn, em gái chị Là - chị Ngân - không may qua đời năm 2012, tới trước tháng 3.2023 - gia đình vẫn chưa được nhận tiền tử tuất.

Làm tại nhà máy từ tháng 12.2008 thì đến tháng 9.2012, sức khoẻ chị Ngân giảm sút. Lúc này, chị Ngân mang thai cháu thứ 2 được 5 tháng tuổi.

Chị Ngân được sau đó phát hiện mắc bệnh ung thư máu. Khi đó, mọi chi phí thuốc men cho Ngân đều do gia đình chi trả, bởi chị không được tham gia BHYT.

Sau đúng 1 tuần phát hiện ra bệnh thì chị Ngân mất cùng với đứa con chưa kịp chào đời.

Giai đoạn này, hoàn cảnh gia đình chị Ngân hết sức khó khăn… Để có tiền làm tang cho chị Ngân, người thân trong gia đình đến trụ sở của cơ quan BHXH nộp hồ sơ nhằm được hưởng chế độ tử tuất.

Tuy nhiên, phía cơ quan BHXH cho biết, do Công ty CP Tập đoàn Haprosimex chưa đóng đủ BHXH cho chị Ngân nên không thể hoàn thiện hồ sơ thủ tục để chi chế độ tử tuất cho gia đình.

Thấu hiểu hoàn cảnh của Ngân, cùng cảnh công nhân nghèo với nhau, nên anh chị em trong Nhà máy đã cùng nhau ủng hộ 1 ngày lương để hỗ trợ gia đình làm đám tang cho Ngân.

Khi mẹ mất, con trai chị Ngân mới 3 tuổi - nay cháu đã 14 tuổi, học lớp 8 - nhưng đến trước tháng 3.2023, chế độ tử tuất của chị Ngân, gia đình vẫn chưa được nhận.

Bản thân chị Là - chị gái chị Ngân - cũng gặp rất nhiều khó khăn. Sau nhiều năm làm tại Công ty Cổ phần Tập đoàn Haprosimex, nữ công nhân 3 con này đang bị công ty nợ lương, nợ BHXH dẫn đến quyền và lợi ích chính đáng bị vi phạm nghiêm trọng.

Chị Là đã sinh 3 cháu, tuy nhiên, với 2 cháu sinh năm 2016 và 2017, tới thời điểm trước tháng 3.2023, chị Là vẫn chưa được nhận chế độ thai sản.

Để nuôi 3 con ăn học, chị Là hàng ngày cùng chồng bươn chải kiếm tiền, ai thuê gì làm nấy: Từ thợ may gia công, lái xe ôm, phụ hồ…

Khi gặp hoàn cảnh khó khăn, người lao động đã nhiều lần tìm gặp lãnh đạo công ty để đòi quyền lợi… nhưng đáp lại người lao động là những lời hứa suông.

Người lao động đã làm đơn kêu cứu đến nhiều nơi, nhưng vô vọng. Sau hàng chục lần đi đòi quyền lợi không được, người lao động đã phản ánh sự việc với Báo Lao Động và các cơ quan báo chí khác.

Đến thời điểm hiện tại, Công ty Cổ phần Tập đoàn Haprosimex đã trả hết số tiền nợ đọng BHXH của người lao động - hơn 15 tỉ đồng; phía cơ quan BHXH thành phố Hà Nội đã tiến hành chốt sổ BHXH cho gần 100 người lao động còn lại của Công ty Cổ phần Tập đoàn Haprosimex để đảm bảo quyền lợi cho họ…

14h15: Đại biểu tại Hội thảo xem clip phóng sự: “Nhức nhối tình hình nợ đóng, trốn đóng BHXH hiện nay” do Trung tâm Media Báo Lao Động thực hiện.

14h10: Ông Nguyễn Quang Dũng - Phó Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao phát biểu khai mạc Hội thảo.

Theo ông Dũng, bảo đảm an sinh xã hội là chủ trương nhất quán và xuyên suốt của Đảng và Nhà nước ta trong công tác lãnh đạo, quản lý, điều hành đất nước.

Trong 37 năm thực hiện đường lối đổi mới, mặc dù đất nước còn gặp nhiều khó khăn, song chính sách an sinh xã hội luôn nhận được sự quan tâm sâu sắc của Đảng, Nhà nước.

Hiến pháp năm 2013 lần đầu tiên khẳng định quyền an sinh xã hội cơ bản cho người dân.

Điều 34 quy định: “Công dân có quyền được bảo đảm an sinh xã hội” và Điều 59 quy định: “Nhà nước tạo bình đẳng về cơ hội để công dân thụ hưởng phúc lợi xã hội, phát triển hệ thống an sinh xã hội”.

Bộ Luật Lao động (năm 2019) quy định rõ người sử dụng lao động có nghĩa vụ: Thực hiện quy định của pháp luật về lao động, việc làm, giáo dục nghề nghiệp, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp và an toàn, vệ sinh lao động. Luật Việc làm (năm 2013) mở rộng cơ hội cho người lao động tham gia bảo hiểm thất nghiệp (người lao động làm việc trong các doanh nghiệp có hợp đồng lao động từ 3 tháng trở lên đều bắt buộc tham gia bảo hiểm thất nghiệp)…

Theo quy định của pháp luật Việt Nam, khi tham gia vào quan hệ lao động, người sử dụng lao động và người lao động, theo các trường hợp luật định, phải cùng nhau có nghĩa vụ đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp.

Trong trường hợp các bên không thực hiện nghĩa vụ của mình thì sẽ bị áp dụng các trách nhiệm pháp lý trong đó có trách nhiệm hình sự.

“Thời gian vừa qua đã có nhiều vi phạm, tội phạm phát sinh trong lĩnh vực bảo hiểm nói chung, đặc biệt là bảo hiểm xã hội vì động cơ vụ lợi, với số tiền vi phạm như trốn đóng, chậm đóng, chiếm đoạt… lên đến hàng trăm tỉ đồng, gây ảnh hưởng lớn đến quyền lợi của nhân dân, đặc biệt, việc trốn đóng, nợ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc trong các doanh nghiệp, tổ chức xã hội đã tác động, ảnh hưởng đến số lượng lớn người lao động, gây thất thu đối với quỹ bảo hiểm, khiến an sinh xã hội không được bảo đảm, tác động đến sự phát triển bền vững của đất nước” – ông Dũng nhấn mạnh.

Nhận thức được tầm quan trọng của việc thực hiện đầy đủ, nghiêm túc các chính sách về bảo hiểm xã hội, tiếp tục cảnh báo, nhận diện, đánh giá chính xác, đầy đủ về tình trạng trốn đóng, chậm đóng bảo hiểm xã hội hiện nay để từ đó có những kiến nghị, đề xuất khoa học nhằm khắc phục tình trạng này.

Trên cơ sở được sự nhất trí của lãnh đạo Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Lãnh đạo VKSND tối cao, Báo Lao Động và Báo Bảo vệ pháp luật phối hợp tổ chức Hội thảo với chủ đề “Hoàn thiện quy định của pháp luật và cơ chế bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động bị nợ, trốn đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc” với sự tham gia của nhiều chuyên gia, nhà khoa học, nhà báo diễn ra trong vòng 1/2 ngày.

14h00: Hội thảo chính thức diễn ra.

Dự Hội thảo có ông Nguyễn Quang Dũng - Phó Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao; ông Ngọ Duy Hiểu – Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam; ông Lại Viết Quang – Vụ trưởng Vụ thi hành Quyền công tố và Kiểm sát xét xử hình sự - Viện Kiểm sát nhân dân tối cao; ông Nguyễn Đức Hạnh - Phó Chánh Văn phòng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao; ông Nguyễn Văn Thắng - Tổng Biên tập Báo Bảo vệ pháp luật; ông Vũ Minh Tiến - Ủy viên Ban Chấp hành Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam – Viện trưởng Viện Công nhân Công đoàn; ông Nguyễn Ngọc Hiển - Ủy viên Đoàn Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam – Tổng Biên tập Báo Lao Động; cùng đại diện các Ban của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, BHXH Hà Nội; các chuyên gia, luật sư, đặc biệt, có sự tham dự của đại diện người lao động và các cơ quan thông tấn, báo chí.

Hội thảo được tổ chức dưới sự chỉ đạo của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam và Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Báo Lao Động và Báo Bảo vệ pháp luật thực hiện, nhân dịp kỷ niệm 94 năm ngày thành lập Công đoàn Việt Nam (28.7.1929 - 28.7.2023) và 63 năm thành lập Viện Kiểm sát nhân dân (26.7.1960 – 26.7.2023)

Hội thảo với các chuyên đề, tham luận của các chuyên gia, nhà quản lý, luật sư và chính người lao động tại hội thảo cung cấp các thông tin phản ảnh toàn diện thực trạng việc nợ, trốn đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc của các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp làm ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động (NLĐ); Nâng cao hiểu biết cho NLĐ về các quy định của pháp luật, lợi ích hợp pháp, chính đáng khi tham gia các quan hệ lao động và nghĩa vụ, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp.

Giúp NLĐ nhận diện các hành vi vi phạm liên quan đến việc đóng BHXH bắt buộc và cách thức khởi kiện đòi bồi thường, khắc phục hậu quả, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng khi bị xâm hại...

Từ đó, nhận định rõ trách nhiệm và nghĩa vụ của các bên, đặc biệt là ngành Bảo hiểm xã hội, với chức năng, quyền hạn về kiểm tra, xử lý vi phạm pháp luật hoặc kiến nghị với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền xử lý vi phạm về BHXH, BHTN, BHYT...; trách nhiệm trong việc đảm bảo thu đúng, thu đủ, đầu tư và sử dụng hiệu quả quỹ BHXH, không để tiếp tục xảy ra những sai sót, nợ đọng kéo dài mà không có hướng giải quyết quyết liệt như thời gian qua...

Đồng thời, xác định các giải pháp, kiến nghị khả thi trong việc hoàn thiện quy định của pháp luật và cơ chế bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động bị nợ, trốn đóng BHXH bắt buộc, việc truy cứu trách nhiệm đối với các tổ chức, cá nhân có vi phạm và bảo vệ người lao động.

Chương trình Hội thảo sẽ được tường thuật trực tuyến trên Báo Lao Động điện tử (Laodong.vn), Youtube và Fanpage của Báo Lao Động; Báo Bảo vệ pháp luật điện tử (Baovephapluat.vn); Cổng Thông tin điện tử Chính phủ (chinhphu.vn), Fanpage của Cổng thông tin điện tử Chính phủ; Cổng Thông tin điện tử Công đoàn Việt Nam…