Tìm hiểu về nghề làm quạt nhân dịp Tết Đoan Ngọ tại di tích Hoàng thành Thăng Long

Tranh vẽ Làng Đào Xá làm quạt

Ngày 1/6, chương trình “Tết Đoan Ngọ xưa và nay” năm 2022 đã được khai mạc tại Di tích Hoàng thành Thăng Long (Hà Nội). Tại đây đã tái hiện không gian nghi lễ ban quạt trong cung đình ngày Tết Đoan Ngọ đồng thời khai mạc trưng bày bộ sưu tập quạt của nghệ nhân Dương Văn Đoàn (Chàng Sơn, Thạch Thất); chiếc quạt dài 2,4m đề bài thơ của vua Lê Hiến Tông viết năm 1503 cùng một số quạt dành cho vua, hoàng hậu và quan lại được phục dựng dựa trên các nguồn tư liệu.

Theo Giáo sư Nguyễn Quang Ngọc - Giám đốc Trung tâm Hà Nội học và phát triển Thủ đô, nguồn gốc ngày Tết Đoan Ngọ ở Trung Quốc, Triều Tiên, Hàn Quốc, Nhật Bản và Việt Nam rất khác nhau. Ngày Tết Đoan Ngọ trong các triều đại phong kiến, trong cung đình và dân gian cũng có những nghi thức và phong tục khác nhau.

“Trong cung đình, dưới thời Lê, vua và triều đình long trọng tổ chức nghi lễ cúng tế tổ tiên, lễ thường triều và ban yến, ban quạt cho các quan thể hiện quyền uy của bậc thiên tử và mang giá trị nhân văn sâu sắc,” ông nói.

Để chuẩn bị cho nghi lễ này, triều đình giao cho bộ Hộ cấp phát tiền công để chuẩn bị quạt ban trong ngày Tết Đoan Ngọ. Làng Đào Xá thuộc tổng Ngọc Cục, huyện Đường An, phủ Thượng Hồng, trấn Hải Dương xưa (nay là làng Đào Quạt, xã Bãi Sậy, huyện Ân Thi, tỉnh Hưng Yên) được giao trọng trách làm quạt.

“Trong thời tiết nóng bức của ngày Tết Đoan Ngọ, nghi thức ban quạt thể hiện sự quan tâm đặc biệt của nhà vua giành cho các quan, còn ý nghĩa sâu sắc là ban phúc lành, sức khỏe, bình an,” ông Ngọc cho biết.

Ngoài những nét đặc sắc về nghi lễ cung đình, trong dân gian, ngày Tết Đoan Ngọ cũng có những phong tục độc đáo như tục “giết sâu bọ,” hái lá làm thuốc nam, đeo bùa ngũ sắc...

“Ngày mùng Năm tháng Năm âm lịch là lúc thời tiết giao mùa, các côn trùng sâu bọ phát triển. Các tục lệ Ngày Tết Đoan Ngọ không chỉ giúp tăng cường sức đề kháng cho cơ thể mà còn thể hiện mong muốn hoa thơm trái ngọt và cuộc sống sung túc,” giáo sư Nguyễn Quang Ngọc chia sẻ.

Dự lễ khai mạc chương trình, ông Christian Manhart, Trưởng Đại diện UNESCO tại Việt Nam đánh giá cao sáng kiến tổ chức hoạt động Tết Đoan Ngọ tại Di tích Hoàng thành Thăng Long bởi đây là một trong những ngày lễ quan trọng của người Việt, mang nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam.

“Tôi mong rằng các hoạt động giáo dục di sản như thế này sẽ tiếp tục được tổ chức bởi việc duy trì thực hành di sản phi vật thể sẽ hỗ trợ bảo tồn và phát huy giá trị di sản vật thể. Hoạt động này cũng cần được lan tỏa trong cộng đồng để giới trẻ hiểu thêm về truyền thống, cội nguồn. Nhân đây, tôi cũng xin khẳng định UNESCO sẽ luôn ủng hộ công tác nghiên cứu, quảng bá di sản của Việt Nam,” ông nói.