Chậm thực hiện hạn chế xe máy xăng, cách nào giảm ô nhiễm?

Lùi hạn chế xe máy xăng sẽ kéo dài tình trạng ô nhiễm

Ngày 12.7.2025, Chính phủ ban hành Chỉ thị 20/CT-TTg, yêu cầu Hà Nội xây dựng lộ trình không còn xe máy chạy xăng trong khu vực vành đai 1 từ ngày 1.7.2026. Đây không chỉ là một quyết sách về quản lý phương tiện, mà còn là lời cảnh báo về giới hạn chịu đựng của môi trường đô thị, nơi sức khỏe con người đang bị đe dọa mỗi ngày bởi khói bụi và tiếng ồn.

Tuy nhiên, ngay sau khi Chỉ thị 20 được ban hành, một số hãng sản xuất xe máy xăng truyền thống bày tỏ băn khoăn, cho rằng lộ trình này quá nhanh, gây áp lực lên sản xuất và tài chính của người dân. Các doanh nghiệp kiến nghị cần thêm 2 - 3 năm chuyển tiếp để phát triển hạ tầng sạc và đảm bảo thị trường không bị xáo trộn.

Thế nhưng, các chuyên gia môi trường phản biện rằng, chính sách môi trường không thể chờ đợi, bởi ô nhiễm không khí không dừng lại để đợi sự chuẩn bị của doanh nghiệp.

TS Hoàng Dương Tùng - Chủ tịch Mạng lưới Không khí sạch Việt Nam - nhấn mạnh tại tọa đàm “Chuyển đổi giao thông xanh: Xu thế không thể đảo ngược”, “Chuyển đổi xanh không chỉ là chính sách mà là nhu cầu sống còn. Mỗi người dân phải thay đổi thói quen di chuyển vì chính sức khỏe của mình”.

Ông Ngô Việt Dũng - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ôtô thể thao Việt Nam, cũng thẳng thắn: “Nếu ai cũng ngại thay đổi, thì làm sao có thể đòi hỏi không khí sạch hơn? Bây giờ đi 300 - 500m cũng lấy xe máy, trong khi hoàn toàn có thể đi bộ, đi xe buýt hoặc dùng phương tiện điện”.

Câu chuyện chuyển đổi không đơn giản, nhưng không thể trì hoãn. Bởi mỗi ngày trì hoãn là thêm một ngày thành phố phải “thở” trong khói bụi. Khi các quốc gia trong khu vực đều đã đặt mốc dừng xe xăng, thì việc Hà Nội kiên định với lộ trình 2026 - 2030 là bước đi tất yếu nếu muốn tiến gần tới chuẩn đô thị xanh.

Lộ trình đã có sự chuẩn bị hơn 10 năm nay

Trên thực tế, lộ trình hạn chế xe máy xăng không hề mới. Năm 2017, Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội đã ban hành Quyết định số 5953/QĐ-UBND, phê duyệt Đề án “Tăng cường quản lý phương tiện giao thông đường bộ nhằm giảm ùn tắc và ô nhiễm môi trường giai đoạn 2017 - 2020, tầm nhìn đến 2030”.

Đề án được chia làm 3 giai đoạn rõ ràng. Giai đoạn 2017 - 2018, thành phố tập trung quản lý phương tiện và tăng cường vai trò của cơ quan quản lý Nhà nước.

Giai đoạn 2018 - 2020, thực hiện các giải pháp hạn chế phương tiện cá nhân ở những khu vực ùn tắc nghiêm trọng, đồng thời phát triển vận tải hành khách công cộng.

Giai đoạn 2020 - 2030, từng bước hạn chế xe máy tại một số quận nội đô và chuẩn bị điều kiện dừng hoạt động xe máy vào năm 2030.

Như vậy, chính sách mà nhiều đơn vị cho là “vội vàng” thực ra đã được chuẩn bị, nghiên cứu và công bố hơn 10 năm nay. Các bước đi đều được hoạch định theo lộ trình, có giai đoạn chuyển tiếp và thử nghiệm.

8 năm sau, vào tháng 7.2025, Chỉ thị 20/CT-TTg chỉ là bước kế tiếp trong một kế hoạch dài hơi. Chính quyền Hà Nội nhiều lần khẳng định không điều chỉnh mốc thời gian 2026 - 2028 - 2030. Theo đó, từ ngày 1.7.2026, xe máy dùng nhiên liệu hóa thạch sẽ dừng lưu thông trong Vành đai 1; từ ngày 1.1.2028, hạn chế ôtô cá nhân chạy xăng trong Vành đai 1 và 2; đến năm 2030, mở rộng áp dụng với toàn bộ phương tiện cá nhân dùng nhiên liệu hóa thạch trong phạm vi Vành đai 3.

Chính phủ và chính quyền thành phố đã nhiều lần khẳng định: “Không ai bị bỏ lại phía sau”. Hà Nội đang nghiên cứu cơ chế hỗ trợ tài chính trực tiếp cho người dân khi chuyển đổi xe máy xăng sang xe điện, đồng thời mở rộng mạng lưới trạm sạc, điểm gửi xe tại các khu dân cư, nhà ga và bến xe buýt.

TS. Khuất Việt Hùng - Chủ tịch Hội đồng quản trị Metro Hà Nội - cho biết, năng lực vận tải công cộng của Hà Nội hiện dư tới 80%, các tuyến tàu điện và xe buýt điện đang sẵn sàng tiếp nhận thêm lượng lớn hành khách. “Nếu mỗi người dân đi tàu điện, gửi xe tại ga gần nhà, chúng ta sẽ thấy việc bỏ xe máy xăng không quá khó”, ông Hùng nói.

Một thập kỷ qua, Hà Nội đã không đứng yên, từ ban hành chính sách, xây dựng hạ tầng, thử nghiệm giao thông xanh đến hỗ trợ người dân chuyển đổi. Giờ đây, khi mốc 2026 đang đến gần, sự lựa chọn không còn là “có nên cấm hay không”, mà là ai sẽ đi nhanh hơn trong cuộc đua chuyển đổi này.

Sức khỏe con người và môi trường sống không thể chờ thêm. Mỗi ngày chậm trễ là thêm một ngày thành phố phải trả giá bằng không khí ngột ngạt và tiếng ồn đặc quánh. Một thành phố muốn phát triển, trước hết phải là một thành mà người dân đủ sức khỏe để sống và làm việc.