Hơn 6 triệu xe máy xăng là thủ phạm gây ô nhiễm Hà Nội?

Đó là khẳng định của TS Hoàng Dương Tùng - Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam tại lễ phát động “Vì Thủ đô trong xanh” do Tập đoàn Vingroup khởi xướng.

TS Hoàng Dương Tùng cho biết, trong những ngày này, người dân Hà Nội rất lo lắng với sức khỏe của mình khi thấy chỉ số Chất lượng không khí AQI luôn ở báo động đỏ, nâu thậm chí tím trong nhiều giờ, nhiều ngày.

Vậy tại sao chất lượng không khí suy giảm - cụ thể ở đây là hạt bụi mịn PM2.5 nhỏ li ti có kích thước đường kính nhỏ hơn 1/30 sợi tóc lại khiến mọi người lo lắng như vậy?

Theo thống kê, trung bình một người hít vào và thở ra khoảng 22.000 lần một ngày, mỗi lần hít khoảng 500ml lượng khí, như vậy hàng ngày cần 10.000 lít không khí để thở.

Bụi mịn PM2.5 với các chất độc hại luôn hiện hữu trong không khí, khi hít thở, PM2.5 có thể luồn lách vào các túi phổi, tĩnh mạch phổi và xâm nhập vào hệ tuần hoàn máu.

Ô nhiễm không khí có tác động tiêu cực đến sức khỏe tim mạch, làm tăng nguy cơ đau tim và tỷ lệ đột quỵ. Phụ nữ sống trong khu vực ô nhiễm không khí có nguy cơ sinh con tự kỉ cao gấp 2 lần so với bình thường. Ô nhiễm không khí cũng được cho là liên quan đến sự giảm chất lượng tinh trùng, gây ảnh hưởng đến khả năng có con của nam giới.

Nhiều người cũng hỏi bụi mịn từ đâu ra, tại sao ô nhiễm lại cao trong những tháng mùa đông, còn mùa hè thì ít ô nhiễm hơn?

Theo ông Tùng, đó là do yếu tố địa lý, Hà Nội và một số tỉnh phía Bắc ô nhiễm hơn vào các tháng mùa đông khi ít mưa, nhiều ngày gió lặng trời nồm… làm cho bụi mịn không rửa trôi hay khuếch tán được, lưu cữu luẩn quẩn ở tầng thấp trong khi tiếp tục hàng ngày hàng giờ vẫn có các nguồn thải đưa bụi mịn vào không khí.

Hà Nội là một thành phố lớn với 12 quận nội thành, 18 huyện ngoại thành, có sự khác biệt về chất lượng không khí và các nguồn ô nhiễm giữa các quận nội thành và các huyện ngoại thành.

Nếu như ở các huyện ngoại thành, các nguồn ô nhiễm là các cơ sở sản xuất công nghiệp, các làng tái chế giấy, nhựa, kim loại, đốt rác đốt rơm rạ sau thu hoạch, các cơ sở chăn nuôi.

Ở nội đô thủ phạm gây ô nhiễm chính là các phương tiện giao thông cá nhân chạy xăng dầu, với hơn 6 triệu xe máy, gần 800.000 ô tô động cơ đốt trong ngày đêm nhả khói.

Trên thế giới, đã có nhiều bài học hay để giảm thiêu ô nhiễm không khí từ các phương tiện giao thông chạy nguyên liệu hóa thạch.

Bắc Kinh là một ví dụ điển hình: Trong thời gian ngắn đã chuyển đổi toàn bộ hơn 10.000 xe buýt chạy dầu sang xe điện, yêu cầu sử dụng xe chạy điện cho tất cả các dịch vụ như bưu điện, giao hàng trong nội thành, các phương tiện thực hiện công tác vệ sinh môi trường…

Mấy năm gần đây Hà Nội đã có nhiều biện pháp để giảm thiểu ô nhiễm từ các phương tiên giao thông cá nhân, tăng cường giao thông công cộng. Hà Nội đặt mục tiêu giai đoạn 2026 – 2030 có 100% xe buýt xanh với nguồn lực tài chính lên đến 43.000 tỉ đồng.

Những con số bụi mịn PM2.5 liên tục vượt ngưỡng cho phép không chỉ là những con số khô khan, mà chính là mối đe dọa trực tiếp đến sức khỏe hàng triệu người dân, đặc biệt là trẻ em, người già và những người mắc bệnh mãn tính.

TS Hoàng Dương Tùng cũng gợi ý, ở góc độ quản lý, Việt Nam cần xem xét những chính sách khuyến khích người dân chuyển đổi sang xe điện đã được các nước áp dụng thành công như: Hỗ trợ tài chính cho người dân chuyển đổi sang xe điện, miễn lệ phí trước bạ cho xe điện, tạo điều kiện về mặt bằng xây dựng trạm sạc….

Một giải pháp khác mà thế giới đã triển khai hiệu quả là Chính sách Tín chỉ xe điện (gọi tắt là ZLEV). Đây là một công cụ quan trọng trong chiến lược giảm phát thải khí nhà kính và thúc đẩy sự chuyển đổi sang phương tiện giao thông bền vững. Cụ thể, cơ chế này được thiết kế nhằm tạo ra một động lực tài chính để các nhà sản xuất ô tô gia tăng sản lượng xe không phát thải, giúp họ đáp ứng các tiêu chí nghiêm ngặt của các thị trường. Mỗi xe không phát thải hoặc phát thải thấp được bán ra sẽ mang lại cho nhà sản xuất một số tín chỉ ZLEV.

Chính sách này hiện đang được áp dụng rộng rãi tại nhiều quốc gia, có tác dụng khuyến khích các nhà sản xuất ô tô phát triển và sản xuất các phương tiện không phát thải, đồng thời giảm thiểu tác động của giao thông tới môi trường và sức khỏe cộng đồng.