Cần Giờ, Côn Đảo tiên phong thử nghiệm giao thông xanh

Xây dựng giao thông xanh, bền vững ở Côn Đảo, Cần Giờ

Dự thảo Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông do Sở Xây dựng TPHCM xây dựng, Cần Giờ và Côn Đảo được lựa chọn, bởi vị trí chiến lược về sinh thái và tiềm năng du lịch.

Cần Giờ là khu dự trữ sinh quyển thế giới đầu tiên tại Việt Nam, được ví như “lá phổi xanh” của TPHCM. Trong khi đó, hơn 80% diện tích Côn Đảo thuộc Vườn quốc gia, nổi bật với loại hình du lịch tâm linh - sinh thái. Tuy nhiên, cả hai địa phương đang chịu áp lực từ các phương tiện giao thông phát thải khí thải và bụi mịn gia tăng. Hiện hơn 95% xe cơ giới vẫn sử dụng nhiên liệu hóa thạch, trong khi giao thông công cộng và phi cơ giới gần như chưa phát triển.

Đề án đặt mục tiêu phát triển hệ thống vận tải xanh, thông minh, phù hợp với đặc thù sinh thái - dân cư tại Cần Giờ và Côn Đảo. Điều này không chỉ giúp cải thiện chất lượng không khí, nâng cao sức khỏe cộng đồng, mà còn gỡ “nút thắt” hạ tầng, thúc đẩy du lịch và bảo tồn hệ sinh thái.

Tại Cần Giờ, từ ngày 1.7.2026, xe máy ở các xã Bình Khánh, An Thới Đông, Cần Giờ và Thạnh An sẽ phải kiểm định khí thải, sớm hơn 6 tháng so với toàn TPHCM. Đến ngày 1.1.2030, toàn bộ xe máy tại khu vực này sẽ phải đạt chuẩn khí thải Mức 2, tức sớm hơn 2 năm so với lộ trình chung của thành phố. Từ năm 2026, khu vực này cũng sẽ thí điểm phân vùng kiểm soát lưu thông trên tuyến đường Rừng Sác (đoạn từ phà Bình Khánh đến đường Duyên Hải), hạn chế xe máy dưới chuẩn Mức 2 và ôtô dưới chuẩn Mức 4 di chuyển vào cuối tuần.

Tại Côn Đảo, đề án đề xuất mở mới 6 tuyến xe buýt điện kết nối sân bay Cỏ Ống, cảng Bến Đầm cùng các điểm du lịch, di tích lịch sử. Song song, dịch vụ xe đạp điện chia sẻ sẽ được triển khai tại các khu dân cư và khách sạn, trong khi các trạm sạc năng lượng mặt trời sẽ được lắp đặt ở bến xe, chợ và khu du lịch nhằm phục vụ nhu cầu di chuyển xanh của người dân và du khách.

Song song đó, hệ thống giám sát khí thải sẽ được đầu tư, bao gồm camera nhận diện biển số, thiết bị kiểm định di động, cảm biến đo khí xả, dữ liệu phân tích bằng AI tích hợp với cơ sở dữ liệu đăng kiểm.

Chuyển đổi công bằng cho người dân

Để người dân dễ dàng chuyển đổi sang phương tiện xanh, đề án đưa ra nhiều chính sách hỗ trợ: Giảm 50% lệ phí đăng ký và cấp biển số đối với xe điện; hộ nghèo, cận nghèo được hỗ trợ từ 80 - 100% chi phí đổi sang xe máy điện dưới 20 triệu đồng; hộ dân thông thường được hỗ trợ thu mua xe máy xăng theo niên hạn, từ 500.000 đồng (trên 20 năm) đến 5 triệu đồng (dưới 5 năm)…

Ông Hồ Văn Bình - Phó Chủ tịch UBND xã Cần Giờ - cho rằng, dù trên địa bàn không còn hộ nghèo, song tỉ lệ hộ cận nghèo còn cao (22%), dễ bị tổn thương khi buộc phải chuyển đổi phương tiện. “Cần có chính sách hỗ trợ 100% phương tiện mới cho nhóm yếu thế, đồng thời gắn với đào tạo nghề, chuyển đổi sinh kế để người dân có thêm cơ hội việc làm bền vững trong nền kinh tế xanh” - ông Bình đề xuất.

Theo PGS-TS Phạm Xuân Mai - nguyên Trưởng khoa Kỹ thuật Giao thông, Đại học Bách khoa TPHCM, để Cần Giờ và Côn Đảo thực sự trở thành mô hình đô thị xanh, cần đầu tư mạnh cho lưới điện và năng lượng tái tạo. Cần Giờ cần tập trung phát triển điện mặt trời áp mái và trạm sạc thông minh.

Tại Côn Đảo, cần chuyển toàn bộ phương tiện sang xe điện, thay dần tàu cao tốc, phà bằng phương tiện dùng LNG hoặc hybrid điện đồng thời, sớm phát triển điện gió - điện mặt trời kết hợp pin lưu trữ để đảm bảo nguồn điện ổn định, sạch và giá hợp lý.

Phó Giám đốc Sở Xây dựng TPHCM Bùi Hòa An khẳng định, việc chọn Cần Giờ và Côn Đảo làm thí điểm xuất phát từ đặc thù sinh thái nhạy cảm, dễ kiểm soát và lượng phương tiện chưa quá lớn. “Quan trọng nhất là có khung chính sách rõ ràng, lộ trình cụ thể để người dân và doanh nghiệp chuẩn bị. Đồng thời, phải bảo đảm nguyên tắc chuyển đổi công bằng để mọi tầng lớp đều có cơ hội tiếp cận phương tiện xanh” - ông An nhấn mạnh.