Nữ Tổng thống bị sàm sỡ: Báo động về nạn quấy rối tình dục ở Mexico

Vụ nữ Tổng thống đầu tiên của Mexico - bà Claudia Sheinbaum bị một người đàn ông sàm sỡ ngay giữa trung tâm Thủ đô Mexico City đã gây rúng động không chỉ quốc gia này. Sự việc xảy ra ngày 4-11, khi bà Claudia Sheinbaum đang đi bộ giao lưu với người dân trên tuyến phố Moneda, chỉ cách Phủ Tổng thống vài chục mét, một người đàn ông có dấu hiệu say rượu bất ngờ tiến lại gần, cố gắng hôn vào cổ và ôm bà ở vùng ngực. Hình ảnh ghi lại cho thấy nữ Tổng thống 63 tuổi phản ứng bình tĩnh, gạt tay người đàn ông ra và cố giữ nụ cười trước đám đông. Dù người đàn ông nhanh chóng bị khống chế, sự việc vẫn tạo nên làn sóng phẫn nộ trên khắp Mexico. Dư luận không chỉ bức xúc về “lỗ hổng an ninh” quanh nữ nguyên thủ quốc gia mà còn thấy rõ thực trạng đáng báo động về nạn quấy rối tình dục đang len lỏi trong mọi ngóc ngách đời sống Mexico, đến mức ngay cả vị nguyên thủ quốc gia cũng không thể tránh khỏi. Không ít ý kiến chỉ trích đội cận vệ của Tổng thống vì đã để một người đàn ông lạ mặt tiếp cận quá gần, nhất là trong bối cảnh Mexico đang bất ổn an ninh, với các vụ ám sát chính trị gia diễn ra liên tiếp. Tuy nhiên, điều khiến xã hội Mexico lo lắng không kém là nếu một người phụ nữ như Tổng thống Claudia Sheinbaum còn có thể bị sàm sỡ giữa thanh thiên bạch nhật, thì hàng triệu phụ nữ bình thường khác đang phải đối mặt với điều gì mỗi ngày?

Ngay hôm sau, bà Claudia Sheinbaum ngày 5-11 đã đệ đơn tố cáo người đàn ông sàm sỡ mình, đồng thời tuyên bố sẽ rà soát lại các quy định pháp luật liên quan đến hành vi quấy rối tình dục, vốn chưa được coi là tội phạm trong luật liên bang Mexico. Bà thẳng thắn nói: “Nếu tôi không tố cáo, thì những phụ nữ khác ở Mexico sẽ ra sao? Nếu chuyện này có thể xảy ra với cả Tổng thống, thì phụ nữ của đất nước này còn phải chịu đựng đến mức nào?”. Câu nói ấy đã chạm tới nỗi đau sâu thẳm của hàng triệu phụ nữ Mexico, những người từ lâu đã phải sống trong sợ hãi, trong định kiến giới còn nặng và thiếu bảo vệ pháp lý đủ mạnh. Theo số liệu của Liên hợp quốc, khoảng 70% phụ nữ Mexico từ 15 tuổi trở lên từng trải qua ít nhất một vụ quấy rối tình dục trong đời, còn theo Bộ Nội vụ Mexico, mỗi ngày có trung bình 10 phụ nữ bị sát hại. Những con số này phản ánh một hiện thực là bạo lực giới và quấy rối tình dục là một vấn nạn nhức nhối tại nước này.

Tại Thủ đô Mexico City, nơi được xem là hiện đại và tự do nhất cả nước, tình trạng quấy rối tình dục vẫn khá nghiêm trọng, nhất là trên hệ thống tàu điện ngầm. Dù từ năm 2002, chính quyền thành phố đã triển khai chương trình “Hãy đi lại an toàn”, bố trí các toa tàu dành riêng cho phụ nữ và trẻ em, song hiệu quả vẫn rất hạn chế. Một nghiên cứu năm 2021 cho thấy, tỷ lệ quấy rối chỉ giảm chưa đến 3%, trong khi 9/10 phụ nữ cho biết từng là nạn nhân ít nhất một lần. Mỗi năm, có khoảng 300 vụ quấy rối tình dục được báo cáo trên tàu điện ngầm, nhưng con số thực tế được cho là cao gấp nhiều lần, vì 80% nạn nhân không biết cách tố cáo hoặc sợ bị kỳ thị. Trong môi trường công cộng nơi hàng triệu người qua lại mỗi ngày, sự im lặng và thờ ơ của xã hội đã khiến nạn quấy rối trở thành “chuyện thường tình”, thậm chí là “văn hóa chấp nhận”.

Hành động ngay để chấm dứt tình trạng bạo lực giới

Một phần nguyên nhân nằm ở hệ thống pháp luật và thiếu thống nhất. Mexico có 32 bang và mỗi bang có bộ luật hình sự riêng. Một số bang, như Thủ đô Mexico City, đã hình sự hóa hành vi quấy rối tình dục với mức phạt tù từ 1-3 năm. Tuy nhiên, nhiều bang khác vẫn không coi đây là tội phạm, mà chỉ là “vi phạm hành chính”. Điều này dẫn tới tình trạng tội phạm tình dục “miễn trừ hình phạt”, khiến nạn nhân ngại tố cáo, còn kẻ vi phạm coi thường pháp luật.

Mexico là một xã hội chịu ảnh hưởng của văn hóa “machismo”, tư tưởng tôn vinh nam giới, xem trọng quyền lực đàn ông và coi phụ nữ ở vị thế thấp hơn. Nhiều thế hệ đàn ông được nuôi dạy với niềm tin rằng “đàn ông là trụ cột, là người dẫn dắt, còn phụ nữ phải phục tùng”. Văn hóa ấy đi vào giáo dục, vào gia đình, vào truyền thông, khiến nhiều hành vi quấy rối, xúc phạm phụ nữ bị xem là “đùa cợt vô hại”. Bên cạnh đó, tình trạng nghèo đói, thất nghiệp, rượu bia và tội phạm có tổ chức cũng khiến bạo lực giới lan rộng. Mexico là một trong những quốc gia có tỷ lệ giết hại phụ nữ cao trên thế giới. Theo số liệu năm 2024, hơn 3.000 phụ nữ bị sát hại, trong đó gần 1.000 vụ được xác định là “feminicidio”, tức là tội giết người vì lý do giới tính.

Bà Claudia Sheinbaum, một nhà khoa học vật lý, cựu Thị trưởng Mexico City và nay là Tổng thống, từ lâu được xem là biểu tượng của sự đổi thay. Khi nhậm chức, nữ Tổng thống đầu tiên của Mexico cam kết sẽ đưa bình đẳng giới trở thành trọng tâm trong chính sách quốc gia, từ giáo dục, việc làm đến an ninh xã hội. Sự cố ngày 4-11 tuy đáng buồn, nhưng cũng có thể trở thành bước ngoặt quan trọng trong nỗ lực của nữ Tổng thống nhằm chấm dứt tình trạng bạo lực giới. Việc bà Claudia Sheinbaum nộp đơn tố cáo có thể khởi xướng chiến dịch sửa luật và gửi đi thông điệp mạnh mẽ rằng, “Không ai có quyền xâm phạm cơ thể hay không gian cá nhân của người khác, dù là ai”.

Ngay sau sự cố, Tổng thống Claudia Sheinbaum kêu gọi các bang trên toàn quốc đưa hành vi quấy rối tình dục vào khung hình sự, đồng thời thúc đẩy việc thiết lập hệ thống tố cáo ẩn danh và tăng hình phạt đối với các tội phạm bạo lực giới. Bà cũng chỉ đạo Bộ Giáo dục phối hợp với các tổ chức xã hội xây dựng chương trình giáo dục giới tính và bình đẳng trong trường học, nhằm thay đổi nhận thức từ gốc. Ai cũng thấy việc hình sự hóa quấy rối tình dục là bước tiến cần thiết, nhưng nếu chỉ dừng ở đó, Mexico vẫn có thể chưa hẳn đã thoát khỏi “vòng luẩn quẩn” của bạo lực giới. Luật pháp thực sự hiệu quả, hiệu lực khi xã hội nhận thức được rằng quấy rối là hành vi không thể chấp nhận, chứ không phải trò đùa hay “văn hóa tán tỉnh”. Vì thế, thay đổi văn hóa ứng xử và giáo dục giới tính toàn diện phải song hành với cải cách pháp lý. Truyền thông, trường học, và đặc biệt là nam giới cần tham gia vào cuộc chiến chống quấy rối tình dục. Không thể để phong trào nữ quyền trở thành cuộc đấu đơn độc của phụ nữ, mà phải là nỗ lực chung của cả xã hội nhằm xây dựng môi trường an toàn, tôn trọng và bình đẳng. Cần tạo ra môi trường nơi phụ nữ dám nói, dám tố cáo, được bảo vệ sau khi tố cáo và kẻ phạm tội phải bị trừng phạt mới là chìa khóa để phá vỡ im lặng.

Việc Tổng thống Claudia Sheinbaum bị sàm sỡ giữa đường phố cho thấy, quấy rối tình dục hay bạo lực giới không chừa bất kỳ ai, dù đó là người quyền lực nhất đất nước. Điều đó đòi hỏi phải hành động mạnh mẽ và quyết liệt để khởi đầu của một cuộc cách mạng xã hội, nơi phụ nữ Mexico được tôn trọng, được bảo vệ và được quyền sống mà không sợ hãi. Tiến tới một xã hội mà như lời bà Claudia Sheinbaum đã nói: “Không ai có quyền xâm phạm cơ thể chúng ta. Không gian cá nhân của phụ nữ là bất khả xâm phạm”.