Lục địa thứ 8 của Trái đất bất ngờ trồi dậy sau gần 4 thế kỷ

Theo thông tin trên trang Indian Defence Review ngày 23.11, sau hàng chục năm bị bỏ lỡ bởi những manh mối rời rạc, giới khoa học cuối cùng cũng xác nhận: Zealandia là lục địa thứ 8 của Trái đất, và 94% trong số đó đang nằm dưới hàng nghìn mét nước biển.

Phát hiện này không đến trong một khoảnh khắc bừng sáng, mà là kết quả của hàng thập kỷ gom nhặt dữ liệu mẫu đá, trầm tích, bản đồ trọng lực, địa hình đáy biển.

Nhưng chỉ tới năm 2017, khi nhóm chuyên gia địa chất thuộc GNS Science, Viện Nghiên cứu Hoàng gia New Zealand công bố nghiên cứu gây chấn động trên tạp chí GSA Today, thế giới mới nghiêm túc thừa nhận: Zealandia không phải mảnh vụn, không phải cao nguyên chìm, mà là một lục địa hoàn chỉnh với cấu trúc vỏ lục địa, lịch sử địa chất rõ ràng và diện tích gần 5,5 triệu km2, lớn hơn Ấn Độ và bằng 2/3 diện tích của Australia.

Vậy tại sao nhân loại lại bỏ lỡ cả một lục địa? Câu trả lời đơn giản là độ sâu. Hơn 2km nước biển phủ lên bề mặt Zealandia khiến nó “tàng hình” đối với những phương pháp khảo sát truyền thống. Chỉ khi công nghệ vệ tinh, đo trọng lực và khoan biển sâu phát triển, hình dáng thật sự của lục địa này mới dần lộ diện.

Thậm chí, vỏ lục địa Zealandia còn mỏng bất thường, chỉ khoảng 20km, so với 30-45km của các lục địa khác. Điều này có thể lý giải vì sao nó bị nhấn chìm sau khi tách khỏi siêu lục địa Gondwana cách đây 85 triệu năm.

Sự tồn tại của một vùng đất rộng lớn ở phía nam không phải là ý tưởng mới. Từ năm 1642, nhà thám hiểm Abel Tasman đã đi tìm Terra Australis - “lục địa phương Nam” - và dù không phát hiện Zealandia, ông vô tình đi qua khu vực thuộc thềm lục địa chìm này.

Đến cuối thế kỷ 19, nhà tự nhiên học Scotland James Hector cũng từng nhận định New Zealand chỉ là phần nổi còn lại của một lục địa đã bị nhấn chìm. Nhưng phát hiện này chìm vào quên lãng suốt gần 100 năm.

Mãi đến năm 1995, thuật ngữ “Zealandia” mới được nhà địa vật lý Mỹ Bruce Luyendyk đề xuất, mở đường cho nhiều cuộc nghiên cứu quy mô lớn hơn.

Động lực càng tăng lên khi Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển cho phép New Zealand mở rộng vùng đặc quyền kinh tế nếu chứng minh được thềm lục địa liền kề.

Trong năm 2017, sáu mũi khoan từ tàu nghiên cứu của Chương trình Khám phá Đại dương Quốc tế (IODP) đã lấy lên những lõi trầm tích sâu hơn 1.250m. Bên trong là vi hóa thạch, phấn hoa, dấu tích môi trường biển nông, chứng minh Zealandia từng có thời kỳ nổi trên mặt nước và đủ điều kiện cho sự sống phát triển.

Hóa thạch khủng long - gồm sauropod và ankylosaur - được tìm thấy tại New Zealand và quần đảo Chatham cũng cho thấy ít nhất một phần của lục địa vẫn nằm trên mực nước biển sau khi tách khỏi Gondwana.

Tuy nhiên, thời điểm toàn bộ Zealandia chìm xuống vẫn còn là bí ẩn. Một số nhà khoa học cho rằng toàn bộ lục địa chìm cách đây 25 triệu năm, sau đó một số phần như New Zealand mới nổi lên trở lại nhờ hoạt động kiến tạo. Số khác lại tin rằng một phần Zealandia chưa bao giờ hoàn toàn biến mất dưới nước.