Lãi suất huy động cần đưa về mức 6-7%

Thưa ông, FED hạ lãi suất, nhiều ý kiến cho rằng, Việt Nam có cơ sở để giảm lãi suất theo. Ông nghĩ sao về dư địa này?

- Dư địa giảm lãi suất từ lâu đã không còn. Giữ lãi suất quá thấp càng lâu, rủi ro và bất ổn tích tụ càng.

Từ đầu năm đến nay FED hạ lãi suất hai lần. Mới nhất ngày 30.10.2025, họ giảm thêm 25 điểm cơ bản xuống 3,75-4%. Việc FED sắp tới có giảm lãi suất tiếp hay không còn phụ thuộc vào số liệu lạm phát và báo cáo việc làm của Mỹ. Dù tháng 12 tới FED có giảm thêm hay không, mức lãi suất mục tiêu hiện tại của Mỹ (3,75-4%) thực tế vẫn đang tương đương lãi suất liên ngân hàng của Việt Nam.

Bình thường, lãi suất liên ngân hàng của ta cũng chỉ dao động quanh mức này. Chỉ những thời điểm căng thẳng cuối năm, hạn mức tín dụng cạn, nhu cầu vốn cao, lãi suất mới nhích lên quanh ngưỡng 5-6%.

Lãi suất Việt Nam thường phải cao hơn quốc tế. Thị trường rủi ro hơn, nền kinh tế nhỏ và yếu hơn không thể duy trì lãi suất thấp hơn Mỹ. Dòng vốn quốc tế luôn chảy về nơi lãi suất cao và an toàn hơn.

Do đó, lãi suất trong nước thấp hơn quốc tế sẽ kích hoạt dòng vốn chuyển dịch ra ngoài. Điều này thấy rõ qua việc khối ngoại bán ròng hơn 5 tỉ USD trên thị trường chứng khoán từ đầu năm. Khu vực FDI cũng vậy, các doanh nghiệp có thặng dư xuất khẩu lớn sẽ rút lợi nhuận về nước hoặc chuyển sang thị trường khác nếu lãi suất trong nước không đủ hấp dẫn.

Hệ quả là dự trữ ngoại hối sụt giảm, Ngân hàng Nhà nước phải bán ngoại tệ can thiệp. Thị trường phi chính thức phản ứng rất mạnh, có lúc tỉ giá sát mốc 28.000 đồng/USD.

Nhưng lạm phát theo số liệu công bố vẫn ở mức thấp, thưa ông?

- Chính sách lãi suất không chỉ phụ thuộc FED mà còn phụ thuộc vào sức khỏe nội tại, đặc biệt là lạm phát thực tế ở trong nước.

Lãi suất phải cao hơn người ta mới gửi, bằng không họ sẽ mua vàng, bất động sản, ngoại tệ, hoặc bất cứ loại tài sản nào tăng giá theo lạm phát. Đó là lý do thị trường vàng, bất động sản và ngoại tệ biến động mạnh.

Người dân đang phòng thủ lạm phát. Con số lạm phát chính thức là 3,3%, nhưng thực tế các mặt hàng thiết yếu tăng rất nhanh. Nhiều loại giá dịch vụ và thực phẩm tiêu dùng thiết yếu tăng vài chục phần trăm.

Khi lạm phát thực tế cao, không thể hạ lãi suất. Quốc hội vừa qua cũng chốt lạm phát mục tiêu 4,5%, lãi suất huy động không thể thấp hơn mức này. Người dân sẽ không chấp nhận gửi tiền kỳ hạn dài 1-2 năm với lãi suất 4,5% trong bối cảnh này.

Nếu không ai gửi tiền dài hạn vì lãi suất thấp và kỳ vọng lạm phát cao, thì ngân hàng sẽ gặp khó khăn trong việc cân đối giữa kỳ hạn huy động (chủ yếu ngắn hạn) và kỳ hạn cho vay (dài hạn).

Đáng nói tại Việt Nam, dư nợ cho vay bất động sản của các ngân hàng lớn. Điều này gây mất cân đối kỳ hạn nghiêm trọng: Ngân hàng huy động ngắn hạn nhưng lại cho vay bất động sản dài hạn, dễ gây ra rủi ro cho toàn hệ thống.

Vậy nếu không hạ lãi suất, diễn biến thị trường tài sản và dòng tiền sẽ như thế nào?

- Sức ép lạm phát đang rất lớn do lượng tiền bơm ra những năm qua quá nhiều. Tăng trưởng cung tiền và tín dụng đều ở mức hai con số, luôn chực chờ gây bùng phát lạm phát và giá tài sản.

Người dân phản ứng rất rõ: Tìm kiếm tài sản để bảo vệ giá trị. Nguy hiểm nhất là bong bóng tài sản. Giữ lãi suất thấp, giá tài sản tăng phi mã. Chỉ cần lãi suất giảm 1-2 điểm %, giá bất động sản có thể tăng tới 50%. Từ cuối năm ngoái, đất đai tăng giá do tâm lý phòng thủ lạm phát và giới đầu cơ tận dụng vốn rẻ để găm hàng.

Chính phủ muốn lãi suất thấp để kích thích tăng trưởng, nhưng dòng vốn lại chảy vào bất động sản. Dù có định hướng hạn chế, ngân hàng vẫn có nhiều thủ thuật lách room tín dụng (chuyển mục đích sang cho vay tiêu dùng, sản xuất). Số liệu 1/4 dư nợ của nền kinh tế là dư nợ bất động sản chưa phản ánh đúng thực tế, con số thực có thể cao hơn nhiều.

Nếu lãi suất tăng lên như ông đề xuất, các loại tài sản sẽ phản ứng ra sao?

- Lãi suất tăng, giá tài sản chắc chắn giảm. Trong đó, bất động sản sẽ giảm nhanh và mạnh nhất do tính đầu cơ nội địa cao, không liên thông quốc tế.

Ngược lại, vàng sẽ khó giảm sâu vì neo theo giá thế giới. Chứng khoán có thể ảnh hưởng đôi chút, nhưng mặt bằng lãi suất hiện vẫn thấp so với lịch sử.

Hiện giá nhà, đặc biệt chung cư đang "quay cuồng" do FOMO và đầu cơ. Giá tăng vô lý đối với tài sản có niên hạn sử dụng, trong khi nguồn cung thực tế đang dần tăng lên.

Ông có kiến nghị gì cho thời gian tới?

- Giữ lãi suất thấp lúc này lợi bất cập hại: Gây bong bóng tài sản, gia tăng khoảng cách giàu nghèo và tích tụ rủi ro vĩ mô.

Lãi suất huy động cần đưa về mức 6-7% để người dân yên tâm gửi tiền vào hệ thống, hạn chế dòng tiền đầu cơ. Doanh nghiệp cần sức cầu và ổn định vĩ mô hơn là lãi suất rẻ cưỡng ép.

Cần đánh thuế mạnh vào bất động sản bỏ hoang, đánh thuế sở hữu nhà ở thứ 2-3 trở lên, và đặc biệt là đánh thuế giao dịch lướt sóng ngắn hạn. Đồng thời, ưu đãi thuế cho Khoa học Công nghệ, chuyển đổi xanh; giảm thuế thu nhập cá nhân cho nhân tài.

Chúng ta chưa dùng thuế để "nắn" dòng tiền, khiến nguồn lực xã hội cứ đổ vào đầu cơ đất đai thay vì sản xuất, nhất là trong bối cảnh mở rộng tiền tệ và tín dụng.

Thêm nữa, chúng ta cần giảm sự phụ thuộc vào tín dụng ngân hàng. Không nền kinh tế nào dựa vào bơm tín dụng 15-20% mỗi năm, hệ thống ngân hàng ngày càng phình to lấn át khu vực sản xuất, mà phát triển bền vững. Thị trường vốn cần được phát triển để doanh nghiệp có thể huy động vốn dài hạn từ đó. Bài học SCB, Vạn Thịnh Phát cho thấy rủi ro nợ xấu, sở hữu chéo luôn là vấn đề với một hệ thống tín dụng tăng trưởng quá nhanh mà thiếu đi sự giám sát cần thiết.

Hy vọng nhiệm kỳ tới, Việt Nam sẽ ưu tiên sự ổn định dài hạn và tôn trọng quy luật thị trường hơn là chạy theo con số tăng trưởng ngắn hạn.

Xin cảm ơn ông!