Chung tay ngăn ngừa rủi ro xảy ra với lao động trẻ em

Tỷ lệ lao động trẻ em giảm đáng kể

Với sự hỗ trợ về kỹ thuật của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO), Việt Nam là một trong số ít các quốc gia đang phát triển đã thực hiện thường xuyên các cuộc điều tra thống kê về thực trạng trẻ em tham gia lao động và lao động trẻ em. Theo Báo cáo kết quả chủ yếu về thực trạng trẻ em tham gia lao động và lao động trẻ em (LĐTE) của Việt Nam năm 2023, tỷ lệ trẻ em tham gia các hoạt động kinh tế tại Việt Nam đã giảm từ 9,1% năm 2018 xuống còn 3,5% vào năm 2023.

Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 94.300 trẻ em đang làm các công việc có tính chất nguy hiểm và gần 12 trên mỗi 100 trẻ em trong lao động trẻ em phải đối mặt với các rủi ro ảnh hưởng đến sức khỏe. Tổng đài quốc gia bảo vệ trẻ em tại Việt Nam 111 đã tư vấn chuyên sâu 546 cuộc gọi về LĐTE và hỗ trợ, can thiệp 204 trường hợp LĐTE (trong đó có 61 trường hợp trẻ em bị mua bán vì mục đích bóc lột sức lao động)...

Ở góc độ pháp luật, Việt Nam đã phê chuẩn Công ước số 138 và 182 của ILO, thể hiện cam kết mạnh mẽ trong việc xóa bỏ LĐTE, nhất là các hình thức lao động tồi tệ nhất. Năm 2025 là tròn 25 năm Việt Nam phê chuẩn Công ước số 182. Kể từ khi phê chuẩn Công ước số 182, thông qua việc hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, triển khai các chương trình quốc gia và tăng cường phối hợp giữa các ngành, Việt Nam đã củng cố hệ thống bảo vệ trẻ em, mở rộng cơ hội tiếp cận giáo dục và tăng cường việc theo dõi, giám sát tình trạng trẻ em tham gia các hoạt động kinh tế.

Theo Cục Bà mẹ và Trẻ em, Bộ Y tế, nhiều việc tưởng như nhẹ nhàng, không nằm trong danh mục nghề gây nguy hại cho trẻ nhưng trẻ phải làm nhiều giờ, không đúng độ tuổi cho phép hoặc làm vào ban đêm... sẽ ảnh hưởng đến việc học tập cũng như sự phát triển về thể chất của trẻ. Quan trọng hơn, việc bỏ học, tham gia thị trường lao động quá sớm cũng hạn chế cơ hội nâng cao trình độ, kỹ năng để tham gia vào các công việc kỹ thuật cao hay đạt được vị trí cao hơn với mức thu nhập tốt hơn trong tương lai. Trẻ em thiếu học vấn, kỹ năng thấp, dễ rơi vào các công việc bấp bênh, thu nhập thấp khi trưởng thành, kéo theo sự bất ổn kinh tế của cả gia đình. Đây chính là vòng luẩn quẩn nghèo đói - lao động sớm - thiếu cơ hội việc làm tốt - nghèo đói kéo dài qua nhiều thế hệ.

Ở tầm vĩ mô, lao động trẻ em làm suy giảm chất lượng nguồn nhân lực, ảnh hưởng đến năng suất lao động quốc gia và hình ảnh của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, các thị trường quốc tế ngày càng coi trọng yếu tố lao động bền vững, lao động trẻ em trở thành rào cản đối với phát triển kinh tế.

Trách nhiệm chung của cộng đồng

Tại Lễ kỷ niệm 25 năm Hành động và nỗ lực xóa bỏ các hình thức lao động trẻ em tồi tệ nhất do ILO, Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) tổ chức mới đây, bà Nguyễn Thị Nga - Phó Cục trưởng, Cục Bà mẹ và Trẻ em, Bộ Y tế nhấn mạnh: “Bảo vệ trẻ em là trách nhiệm chung của gia đình, cộng đồng, các cơ quan nhà nước, người lao động, người sử dụng lao động và doanh nghiệp. Không một chủ thể đơn lẻ nào có thể tự mình chấm dứt LĐTE. Điều này đòi hỏi sự chung tay của tất cả các bên, từ tăng cường các chính sách an sinh xã hội cho các gia đình dễ bị tổn thương, đến thực thi pháp luật và nâng cao trách nhiệm của doanh nghiệp. Chỉ có sự chung tay mới có thể tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển lâu dài và lành mạnh của các thế hệ tương lai”.

Đặc biệt, trong bối cảnh chuyển đổi số, những rủi ro mới như bóc lột trẻ em trên môi trường mạng đang xuất hiện song song với các yếu tố dễ tổn thương hiện hữu như nghèo đói, di cư và việc làm phi chính thức. Điều này đòi hỏi các hệ thống bảo vệ trẻ em phải có khả năng ứng phó hiệu quả cả trên môi trường trực tuyến và ngoại tuyến, dựa trên phòng ngừa, giáo dục và thực thi và tuân thủ pháp luật hiệu quả.

Việt Nam đang xây dựng Chương trình quốc gia về phòng ngừa và giảm thiểu lao động trẻ em giai đoạn 2026 - 2030, các tổ chức quốc tế tại Việt Nam như ILO, UNICEF và Liên hợp quốc tại Việt Nam khẳng định cam kết đồng hành cùng Việt Nam trong việc triển khai các chương trình quốc gia và tăng cường thực thi pháp luật lao động và xã hội.

“Chấm dứt lao động trẻ em không chỉ là bảo vệ quyền của trẻ em, mà còn là đầu tư cho lực lượng lao động tương lai và tăng trưởng kinh tế bao trùm của Việt Nam. Khi trẻ em được đến trường và phát triển kỹ năng, khi người lớn có việc làm thỏa đáng và năng suất, lợi ích sẽ lan tỏa tới gia đình, doanh nghiệp và toàn bộ nền kinh tế. Chấm dứt lao động trẻ em chính là một khoản đầu tư chiến lược cho giá trị và sự bền vững của tương lai kinh tế Việt Nam”, theo bà Sinwon Park, Giám đốc Quốc gia ILO tại Việt Nam.