Truy xuất nguồn gốc - lá chắn chặn hàng giả bủa vây người tiêu dùng

Người dùng hoang mang về nguồn gốc hàng hóa

Dạo quanh các khu vực chợ truyền thống, những sản phẩm có tên thương hiệu lớn như Dior, Chanel, Gucci... được bày bán công khai.

Anh Đỗ Công Minh (30 tuổi, Hải Phòng) thẳng thắn chia sẻ: “Những thương hiệu đắt đỏ thường đặt cửa hàng tại các trung tâm thương mại lớn, chi phí mặt bằng và giá trị thương hiệu cao. Còn tại chợ dân sinh, các sản phẩm có tên thương hiệu cũng được bày bán, với mức giá chỉ vài trăm nghìn đồng, khiến tôi nghi ngờ về chất lượng”.

Bạn Phạm Thu Giang (23 tuổi, Hà Nội) cảm thấy hoang mang khi “săn” sản phẩm thành công từ các phiên livestream của những người có tầm ảnh hưởng, nhưng nơi đặt hàng không phải là thương hiệu chính hãng.

“Tôi canh nhiều giờ mới đặt được mặt nạ với giá “hời”, nhưng khi nhận hàng lại thấy người gửi không phải thương hiệu chính hãng. Hai lần trước mua qua livestream đều là hàng chuẩn, nên lần này thấy tên cửa hàng khác tôi lập tức nghi ngờ. Vì sản phẩm dùng trực tiếp trên mặt, tôi quyết định hoàn trả ngay, không dám mạo hiểm” - chị Giang chia sẻ.

Không may mắn như chị Giang, bạn Nguyễn Bảo An (20 tuổi, Hải Phòng) đã “mua nhầm” hàng giả, hàng nhái thương hiệu và để lại hậu quả khi sử dụng.

“Tôi đã dùng loại son dưỡng này rất nhiều lần, nhưng lần này thử đặt ở một cửa hàng khác trên sàn thương mại điện tử. Khi mở hộp và dùng thử, tôi nhận thấy mùi và chất son khác lạ; sau ba lần thoa, môi bắt đầu sưng và bong tróc. Tôi lập tức phản hồi, khiếu nại, nhưng ngay sau đó cửa hàng bị sàn thương mại khóa, nên tôi không thể làm gì thêm” - bạn An nhớ lại.

Ứng dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc hàng hóa

Hiện nay, việc truy xuất nguồn gốc hàng hóa đang trở thành một trong những công cụ trọng yếu trong bảo vệ thị trường và quyền lợi người tiêu dùng. Tuy nhiên, theo đại diện Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, Bộ Công Thương, thực tế có hơn 30 đơn vị cung cấp giải pháp truy xuất khác nhau, dẫn đến sự phân mảnh, khó khăn trong việc quản lý và áp dụng thống nhất.

Từ góc độ của Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và tài sản số Việt Nam, ông Phan Đức Trung nhìn nhận về ứng dụng công nghệ chiến lược trong truy xuất nguồn gốc hàng hóa. AI giúp xử lý dữ liệu thông minh, tương tác và cảm xúc, trong khi Blockchain đảm bảo tính bất biến, thời gian xác thực và xử lý đồng thuận.

Ông Trung cũng lưu ý, chi phí triển khai là yếu tố quyết định tính khả thi: "Blockchain sẽ không có giá trị nếu không kiểm soát được chi phí. Việc tiêu chuẩn hóa, giảm chi phí ghi và xác thực sẽ giúp chi phí truy xuất gần như về 0".

Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và tài sản số Việt Nam cảnh báo, việc sử dụng nhiều ứng dụng khác nhau sẽ tạo ra nhiều tiêu chuẩn, cơ sở dữ liệu rời rạc và tạo độ trễ.
Theo ông Nguyễn Đức Lê - Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, Bộ Công Thương: "Cần coi vấn đề truy xuất nguồn gốc là mục tiêu hàng đầu. Bảo vệ người tiêu dùng bắt đầu từ việc xác định rõ ràng xuất xứ, chất lượng sản phẩm, ngăn chặn hàng giả, hàng xâm phạm bản quyền".

Ông Lê cũng cho biết, để tránh tình trạng mỗi doanh nghiệp phát triển phần mềm truy xuất riêng, cần có một ứng dụng chung, tổng thể, giúp các cơ quan chức năng như Cục Quản lý và Phát triển thị trường, Bộ Công an, ngành Thuế có thể truy xuất thông tin bằng chuyên môn nghiệp vụ và thiết bị thông minh mà không cần chờ phản ánh từ người tiêu dùng.

Việc ứng dụng các công nghệ tiên tiến như AI, Big Data, IoT sẽ giúp phát hiện sớm các vi phạm ngay từ khi doanh nghiệp đưa sản phẩm vào sản xuất, thay vì chỉ phát hiện khi sản phẩm đã lưu thông trên thị trường.

Cơ quan quản lý cho rằng, trong bối cảnh chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, doanh nghiệp cần chủ động tuân thủ pháp luật. Một hệ thống truy xuất nguồn gốc thống nhất sẽ giúp giám sát xuất xứ, tiêu chuẩn kỹ thuật và bảo vệ người tiêu dùng ngay từ khâu mua sắm. Bộ Công Thương đang xây dựng thông tư về truy xuất thực phẩm và dự kiến phát triển ứng dụng cảnh báo khi sản phẩm hết hạn hoặc có nguy cơ mất an toàn.