Đà Nẵng, Quảng Nam và lịch sử những lần sáp nhập, chia tách

Ngày 14.4.2025, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình đã ký Quyết định số 759/QĐ-TTg phê duyệt Đề án sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp, theo đó, sáp nhập tỉnh Quảng Nam và Thành phố Đà Nẵng thành 1 thành phố trực thuộc trung ương có tên gọi là Thành phố Đà Nẵng.

Trung tâm hành chính - chính trị đặt tại quận Hải Châu, Thành phố Đà Nẵng hiện nay.

Đà Nẵng và Quảng Nam đã có cả chiều dài lịch sử gắn kết.

Chiều dài lịch sử

Theo tư liệu ghi chép về lịch sử tỉnh Quảng Nam của cổng thông tin điện tử Quảng Nam, vùng đất Quảng Nam đã đi qua hành trình dài với nhiều thay đổi biến động.

Dưới triều Lê Thánh Tông (năm 1471), Quảng Nam thuộc Đại Việt, và trong thời điểm Trịnh - Nguyễn phân tranh, Quảng Nam thuộc quyền cai quản của chúa Nguyễn (từ năm 1570).

Hội An khi đó được chọn là điểm giao thương duy nhất với thế giới. Bằng lao động sáng tạo, Quảng Nam đã góp phần vào tiến trình mở nước của dân tộc và tạo lập cuộc sống phồn vinh của một vùng - xứ Quảng.

Năm 1806 vua Gia Long thống nhất đất nước. Về hành chính, vua chia đất nước thành 23 trấn và 4 doanh thuộc đất kinh kỳ gồm Trực Lệ - Quảng Đức, Quảng Bình, Quảng Trị và Quảng Nam doanh.

Năm 1831, vua Minh Mạng đổi trấn và doanh thành tỉnh. Quảng Nam chính thức trở thành tỉnh từ năm này.

Năm 1888, dưới thời vua Thành Thái, Đà Nẵng thị tách khỏi Quảng Nam. Thời điểm đó, Đà Nẵng đã trở thành một thương cảng lớn bậc nhất miền Trung. Các vua triều Nguyễn dành sự quan tâm đặc biệt cho khu cửa biển Đà Nẵng khi đây là cửa ngõ chịu sức ép "nhòm ngó" từ phương Tây.

Sau khi xâm chiếm đất nước ta, vào năm 1889, thực dân Pháp đặt tên cho Đà Nẵng là Tourane, chịu sự cai quản trực tiếp của Toàn quyền Đông Dương.

Đầu thế kỷ XX, Tourane được Pháp xây dựng trở thành một đô thị theo kiểu Tây phương. Cơ sở hạ tầng xã hội, kỹ thuật sản xuất được đầu tư. Các ngành nghề sản xuất và kinh doanh được hình thành và phát triển.

Cùng với Hải Phòng và Sài Gòn, Tourane trở thành trung tâm thương mại quan trọng của cả nước.

Năm 1950, Pháp trao trả Đà Nẵng cho chính quyền Bảo Đại.

Trong khi đó, sau khi Hiệp định Genève, vào khoảng năm 1956, tỉnh Quảng Nam bị chia thành hai tỉnh mới là Quảng Đà (có nơi gọi là Quảng Nam) ở phía Bắc gồm các quận Hòa Vang, Đại Lộc, Điện Bàn, Duy Xuyên, Đức Dục, Hiếu Nhơn, Quế Sơn, Hiếu Đức, Thường Tín và tỉnh Quảng Tín ở phía Nam gồm Thăng Bình, Tiên Phước, Hậu Đức, Lý Tín, Hiệp Đức và Tam Kỳ.

Trong cuốn hồi ký “Gia đình, bạn bè và đất nước” của Nguyên Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình có nhắc đến thông tin Quảng Nam bị chia thành 2 là Quảng Đà và Quảng Tín trong thời gian kháng chiến chống Mỹ.

Đồng thời, trong chương viết về quê hương Quảng Nam, bà Nguyễn Thị Bình có nhắc đến sự tương đồng về văn hóa, lịch sử của Quảng Nam và Đà Nẵng.

Bà Nguyễn Thị Bình viết, “Dù chia tách về tổ chức hành chính nhưng về lịch sử, truyền thống, văn hóa, Quảng Nam gồm cả Đà Nẵng luôn là một”.

Sự gắn kết

Sau khi thống nhất đất nước năm 1975, chính phủ nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam quyết định sáp nhập hai tỉnh Quảng Nam (hay còn gọi là Quảng Đà), Quảng Tín và Thành phố Đà Nẵng thành lập tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng với Đà Nẵng là tỉnh lị.

Tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng gồm Thành phố Đà Nẵng và các huyện Hòa Vang, Ðiện Bàn, Duy Xuyên, Thăng Bình, Tam Kỳ, Ðại Lộc, Quế Sơn, Tiên Phước, Tiên Giang, Phước Sơn, Trà My.

Đến năm 1996 tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa IX đã thông qua Nghị quyết cho phép tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng tách thành tỉnh Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng trực thuộc Trung ương.

Sắp tới đây sẽ sáp nhập tỉnh Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng, lấy tên là thành phố Đà Nẵng trực thuộc trung ương.