Bước tiến đột phá trong nghiên cứu điều trị ung thư tại Việt Nam

Ngày 12.12.2024, với sự chứng kiến của đại diện Bộ Y Tế, Bộ Ngoại giao và Trung tâm Dự phòng và Kiểm soát Bệnh tật Hoa Kỳ (CDC), Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh và Viện Nghiên cứu Tâm Anh (TAMRI) đã công bố triển khai dự án VISTA-1 về thuốc điều trị ung thư miễn dịch đường uống RBS2418, mang đến niềm hy vọng mới cho các bệnh nhân ung thư.

Đây là loại thuốc điều trị ung thư miễn dịch đường uống được Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) phê duyệt thử nghiệm lâm sàng. Giai đoạn 1, tại 10 điểm nghiên cứu trên nước Mỹ cho kết quả tốt, khẳng định tính an toàn trên người bệnh ung thư. Tháng 9/2024, VISTA-1 tiếp tục được FDA phê duyệt nghiên cứu ở giai đoạn 2 về hiệu quả đáp ứng trên bệnh nhân ung thư, trước tiên là ung thư đại trực tràng giai đoạn cuối hoặc người bệnh không còn đáp ứng với các phương pháp điều trị hiện có.

Ung thư là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu tại Việt Nam, gây ra gánh nặng lớn cho xã hội và gia đình người bệnh. Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), 70% số ca tử vong tại Việt Nam xuất phát từ các bệnh không lây nhiễm, trong đó ung thư chiếm 16%. Trong đó, ung thư đại trực tràng có xu hướng gia tăng đáng kể và dự báo tiếp tục gia tăng, tỷ lệ tử vong do căn bệnh này có thể tăng lên đến 90% so với hiện nay.

Thách thức lớn trong điều trị ung thư đại trực tràng là bệnh thường được phát hiện ở giai đoạn muộn, tỷ lệ di căn cao. Việc phát hiện muộn, ở giai đoạn bệnh nặng, khiến quá trình điều trị gặp rất nhiều khó khăn, tỷ lệ sống sót sau 5 năm của bệnh nhân ung thư đại trực tràng di căn chỉ đạt khoảng 10-20%.

Mặc dù hiện nay, những hướng dẫn và khuyến cáo điều trị ung thư tại Việt Nam tương đồng với thế giới, nhưng các liệu pháp điều trị, đặc biệt là cho ung thư đại trực tràng di căn, còn hạn chế bởi tình trạng bệnh nặng, phát hiện ở giai đoạn muộn, khả năng đáp ứng điều trị không cao. Hóa trị là một trong những phương pháp điều trị chính cho nhiều loại ung thư bao gồm ung thư đại trực tràng ở giai đoạn di căn. Dẫu vậy, theo thời gian phần lớn các trường hợp tế bào ung thư vẫn phát triển trở lại sau hóa trị, nguy cơ chuyển nặng hơn.

Tuy nhiên, liệu pháp miễn dịch, một bước tiến đáng kể trong điều trị ung thư trong 10 năm qua trên toàn cầu, cũng chỉ có hiệu quả với khoảng 5% bệnh nhân ung thư đại trực tràng di căn. Do đó, cả thế giới, đặc biệt là Việt Nam, đang rất cần những giải pháp cho 95% bệnh nhân còn lại, đặc biệt là những bệnh nhân không đáp ứng với các phác đồ điều trị hiện có.

Vì vậy, nghiên cứu lâm sàng thuốc miễn dịch điều trị ung thư tại Việt Nam lần này không chỉ mang lại cơ hội mới cho bệnh nhân ung thư giai đoạn cuối, mà còn khẳng định năng lực nghiên cứu y học của Việt Nam trên trường quốc tế. Đây là bước tiến quan trọng cho ngành y tế và khoa học đổi mới, đột phá tại Việt Nam.

Nghiên cứu VISTA-1 được Bộ Y tế Việt Nam phê duyệt vào đầu tháng 12/2024. Dự kiến, VISTA-1 sẽ thu tuyển 150 bệnh nhân tại Hoa Kỳ và Việt Nam để nghiên cứu. Với sự hợp tác và chuẩn bị tích cực của TAMRI ngay từ lúc bắt đầu, Việt Nam dự kiến sẽ triển khai tại 5 cơ sở nghiên cứu, bước đầu tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội và Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TPHCM.

Theo TS Nguyễn Ngô Quang, Cục trưởng Cục Khoa học Công nghệ và Đào tạo - Bộ Y tế, đây là nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 2A trong thuốc điều trị bệnh lý ung thư đầu tiên và duy nhất tại Việt Nam tính đến thời điểm này, đồng thời cũng là lần đầu tiên xét nghiệm chỉ dấu sinh học mới được chuyển giao kỹ thuật tại Việt Nam, cụ thể bắt đầu từ Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, ngay từ khi bắt đầu. Nghiên cứu được thực hiện tại phòng xét nghiệm trung tâm cho tất cả các địa điểm nghiên cứu ở Việt Nam mà không phải chuyển mẫu về phòng xét nghiệm ở nước ngoài.

Nghiên cứu tập trung vào những bệnh nhân ung thư đại trực tràng di căn, tiến triển, thất bại hoặc không dung nạp với các liệu pháp điều trị hiện có, mở ra cho họ cơ hội được tiếp cận với một giải pháp tiên tiến và tiềm năng. Thuốc ở dạng đường uống, dễ dàng sử dụng, tiết giảm chi phí, tăng cơ hội tiếp cận cho nhiều bệnh nhân, nhất là đối với bệnh ung thư vốn có chi phí điều trị rất cao. Dữ liệu từ các nghiên cứu này cho thấy RBS2418 có hiệu quả tiềm năng chống lại sự tiến triển của khối u, cả khi sử dụng đơn lẻ và kết hợp với thuốc ức chế chốt kiểm miễn dịch (anti PD-1).

Trước đây, Việt Nam thường chỉ tham gia thử nghiệm lâm sàng thuốc mới ở giai đoạn 3. Với dự án VISTA-1, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh và Viện Nghiên cứu Tâm Anh chủ động tham gia ngay từ thời điểm ban đầu, phối hợp xây dựng đề cương nghiên cứu, đầu tư và tiếp nhận chuyển giao công nghệ để phát triển hệ thống phòng lab hiện đại đạt tiêu chuẩn quốc tế, trở thành lab trung tâm thực hiện chỉ dấu sinh học mới song song với lab nghiên cứu tại nước ngoài và kết hợp với thuốc ức chế chốt kiểm miễn dịch (anti PD-1).

GS.TS.BS. Jeffrey S. Glenn, trưởng nhóm nghiên cứu, nhấn mạnh với dự án này Việt Nam có cơ hội tham gia vào giai đoạn phát triển thuốc từ rất sớm, cho phép bệnh nhân tiếp cận với thuốc sớm hơn nhiều năm so với người ở quốc gia khác. “Hiện tại, bệnh nhân phải đến Mỹ để tham gia nghiên cứu, riêng Việt Nam là địa điểm duy nhất ngoài Mỹ bệnh nhân có thể tiếp cận loại thuốc này”, ông giải thích thêm.

Ông cũng cho biết đội ngũ nghiên cứu rất ấn tượng với năng lực lâm sàng và sự chuyên nghiệp “ngang tầm quốc tế” của Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh. “Tôi tin rằng, cùng nhau chúng ta sẽ làm nên lịch sử”, GS.TS.BS. Jeffrey S. Glenn nhấn mạnh.

Bác sĩ Phương Lễ Trí, Giám đốc Điều hành Viện Nghiên cứu Tâm Anh, khẳng định: "VISTA-1 được đánh giá là một bước tiến quan trọng trong cuộc chiến chống ung thư nói chung, trước mắt là ung thư đại trực tràng. Chúng tôi sẽ hết sức nỗ lực đóng góp một phần trong nghiên cứu mang tính đột phá này. Hy vọng Viện Nghiên cứu Tâm Anh sẽ trở thành điểm đến cho các nhà khoa học Việt Nam và thế giới quan tâm đến các loại thuốc, vắc xin và các phương pháp khám, chữa bệnh mới”.